Ung thư gan là một trong những bệnh ung thư phổ biến trên thế giới, bệnh chiếm khoảng 5% trong tổng số các ung thư ở người. Tại Việt Nam, ung thư gan là loại ung thư phổ biến đứng hàng thứ 4 ở cả hai giới. Đây là căn bệnh nguy hiểm, rất khó phát hiện ở giai đoạn sớm, diễn biến phức tạp. Cho nên việc hỗ trợcải thiện cũng ít hiệu quả và tỷ lệ tử vong cao.
Ung thư gan là một căn bệnh do các tế bào trong người thay đổi một cách không thể kiểm soát được. Tế bào ung thư độc có thể xâm lấn vào những mạch máu và bạch huyết, lan tràn qua những bộ phận khác của cơ thể và từ đó tiếp tục lớn lên, cản trở những cơ năng bình thường của bộ phận đó.
Xung quanh môi trường sống của chúng ta luôn ẩn chứa những yếu tố gây hại cho gan. Những yếu tố vô cùng cơ bản như:
1. Nguồn nước ô nhiễm
Tình trạng ô nhiễm nước làm tỉ lệ người mắc các bệnh cấp và mãn tính liên quan đến ô nhiễm nước như viêm màng kết (bệnh nhiễm trùng màng quanh nhãn cầu), tiêu chảy, ung thư… ngày càng tăng. Người dân sinh sống quanh khu vực ô nhiễm ngày càng mắc nhiều loại bệnh là do dùng nước bẩn trong mọi sinh hoạt.
Các kim loại nặng có trong nước với hàm lượng cao là nguyên nhân gây độc cho con người, gây ra nhiều bệnh hiểm nghèo như ung thư, đột biến gene. Đặc biệt, nó là nguyên nhân gây nên các ảnh hưởng tiêu cực cho gan, thậm chí có thể dẫn tới ung thư gan. Các ion kim loại được phát hiện là hợp chất kìm hãm ezyme mạnh, chúng tác dụng lên phôi tử như nhóm –SCH3 và SH trong methionin và xystein, các kim loại nặng có tính độc cao như chì (pb), thủy ngân (hg), asen (as)…
Ô nhiễm nguồn nước là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh gan.
2. Viêm gan do virus
Chủ yếu là virus viêm gan B và C, đặc biệt là người bị bệnh viêm gan B và mang trong mình virus viêm gan B, tỷ lệ mắc bệnh ung thư gan nguyên phát ở những người bệnh viêm gan B cao hơn bình thường từ 2 – 10 lần. Tại các khu vực có tỷ lệ ung thư gan cao, ước tính có khoảng 20% số bệnh nhân là bị viêm gan B hoặc trong cơ thể có bị nhiễm virus viêm gan B.
3. Viêm gan do dùng nhiều bia rượu
Thông thường khả năng giải độc của gan chỉ nằm trong một giới hạn nhất định. Sử dụng nhiều
bia rượu khiến gan không thể lọc hết các chất độc, từ đó các tế bào gan bị thương tổn và bị thay thế thành mô sẹo, gây xơ gan mãn tính và dẫn đến ung thư gan. Đặc biệt, những
người mắc viêm gan B, C có nguy cơ mắc ung thư gan rất cao hơn nếu họ dùng nhiều bia rượu.
Lạm dụng bia rượu là tác nhân nguy hiểm gây hại cho gan.
4. Hóa chất gây ung thư
Các chất hóa học có thể gây ra bệnh ung thư gan chủ yếu là hợp chất có chứa chất N-nitroso, ví dụ như nitrosamine và nitramide. Ngoài ra, trong thuốc trừ sâu, rượu, xá xị…cũng chứa các chất gây bệnh ung thư.
● Chất Steroid: Một số thanh thiếu niên sử dụng steroid để tăng trọng lượng cơ thể, giảm và biến chất béo thành cơ bắp, tăng độ dẻo dai khi tập luyện thể thao. Nếu sử dụng chất này thường xuyên và trong một thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ ung thư gan cũng như một số căn bệnh ung thư khác.
● Dùng nhiều nước nhiễm asen: Trong nước asen là chất không mùi, không màu, không vị nên nếu không có phương tiện thử, người dùng không thể biết. Theo Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), sử dụng nước có nồng độ asen từ 0,3 mg/l trở lên sẽ bị các bệnh ung thư ở gan, da, phổi… sau 3 - 4 năm.
5. Đột biến gene
Nguyên nhân của sự thay đổi đột ngột môi trường xung quanh có tác dụng đến virus gây kích thích tế bào gan phân chia phản ứng hoạt hóa, gây ra sự đột biến tế bào và chuyển vị gene, những nhân tố này có thể cũng là nguyên nhân khiến cho tế bào ung thư gan sinh sản nhanh hơn.
6. Độc tố aflatoxin trong thực phẩm mốc
Aflatoxin B là chất chính gây ung thư, thích hợp sinh trưởng trong môi trường có nhiệt độ cao, khí hậu nóng ẩm. Đặc biệt là trong các nguyên liệu, ngũ cốc và thực phẩm bị meo mốc…dễ bị nhiễm aflatoxin sinh ra các độc tố aflatoxin, thường xuyên sử dụng những thực phẩm nhiễm độc tố aflatoxin sẽ chính là nguyên nhân tiềm ẩn gây bệnh ung thư gan.
Cho đến nay, nhiều nhà khoa học đã nghiên cứu và đưa ra kết luận tạm thời công nhận khả năng tác động lên tế bào gan của aflatoxin qua 5 giai đoạn:
- Tác động qua lại với ADN và ức chế các men polymerase
- Chịu trách nhiệm tổng hợp AND và ARN
- Ngừng tổng hợp ADN
- Giảm tổng hợp ADN và ức chế tổng hợp ARN truyền tin
- Biến đổi hình thái nhân tế bào
- Giảm tổng hợp protein
Hậu quả của quá trình tác động sinh hóa lên tế bào gan này là ung thư biểu mô tế bào gan.
Aflatoxin B có trong thực phẩm ẩm mốc có thể gây ung thư gan.
7. Các nhân tố khác
Tại Việt Nam chất độc màu da cam dioxin do chiến tranh để lại còn rải rác khắp nơi kéo theo nguy cơ gây bệnh ung thư gan rất lớn . Ngoài ra bổ sung quá nhiều dinh dưỡng (lượng dinh dưỡng quá lớn) hoặc thiếu dinh dưỡng (như thiếu vitamin A, B1), bệnh nhiễm sắc tố sắt mô, lây nhiễm ký sinh trùng và yếu tố di truyền… cũng là nguy cơ tiềm ẩn gây bệnh ung thư.
Tất cả các yếu tố gây hại cho gan kể trên là nguyên nhân trực tiếp và gián tiếp kích hoạt quá mức tế bào Kupffer trong gan, làm sản sinh các chất gây viêm, phá hủy tế bào gan, dẫn đến nhiều bệnh lý gan nguy hiểm.
Nghiêm trọng hơn, khi gan bị mất khả năng khử độc cùng nhiều vai trò quan trọng khác, cơ thể sẽ dễ bị nhiễm độc, thiếu dưỡng chất và mắc phải nhiều bệnh lý nguy hiểm tại não, thận...
TTND Lê Văn Điềm - Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh chia sẻ về căn nguyên sâu xa gây bệnh ung thư gan:
Ung thư gan là hậu quả nguy hiểm nhất mà người bệnh gan gặp phải. Nghiên cứu dưới cấp độ sinh học phân tử, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng, các tế bào gan bị hủy hoại ở giai đoạn viêm gan và xơ gan sẽ một lần nữa kích hoạt tế bào Kupffer tiết ra các chất gây viêm như Interleukin, TNF-α, TGF-ß… Tế bào gan chết hàng loạt dễ dẫn đến nguy cơ đột biến tự phát cũng là một trong những nguyên nhân gây ung thư gan.
Do đó, bên cạnh việc hạn chế các yếu tố gây độc cho gan, kiểm soát tế bào Kupffer được xem là một giải pháp mới giúp chủ động chống độc, bảo vệ gan và giúp phòng ngừa ung thư gan hiệu quả.
Thu Trang
Wasabia và công dụng giúp bảo vệ gan
Wasabia có tên khoa học là Wasabia Japonica thuộc họ Brassicaceae (Crucifieres), là loài cây nổi tiếng, đặc trưng của nên y học và văn hóa ẩm thực Nhật Bản từ hàng ngàn năm nay.
Wasabia là một trong những giống cây khó trồng nhất thế giới, mọc được cả 2 môi trường nước và đất.
Tác dụng tốt với sức khỏe
- Ngăn ngừa ngộ độc thực phẩm: Wasabia chứa Isothiocyanates có tác dụng kháng khuẩn hiệu quả nhất là Ecoli, Staphylocaccus..., thậm chí có thể khử được độc tố từ các kim loại nặng như thủy ngân, chì trong các loài cá sống ở vùng biển sâu.
- Một chất kháng khuẩn hiệu quả, ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn, nấm mốc và ký sinh trùng.
- Khả năng chống độc, bảo vệ gan, thậm chí kháng ung thư trong đó có ung thư gan nhờ đặc tính vượt trội của hoạt chất Isothiocyanates.
Cơ chế tác động
Wasabia Japonica kiểm soát hoạt động tế bào Kupffer, chống độc và bảo vệ gan.
Isothiocyanates (ITCs) có trong Wasabia Japonica làm kích hoạt yếu tố Nrf2 thúc đẩy pha II của quá trình giải độc trong gan, kiểm soát tế bào Kupffer.
Đặc biệt với gan, hoạt chất Isothiocyanate có trong Wasabia cảm ứng mạnh với Glutathione-S-transferase (GST) - có tác dụng thúc đẩy quá trình giải độc trong gan và tái tạo tế bào gan bị hư.
Wasabia Japonica kích hoạt Nrf2 tăng gấp 3 lần giúp kiểm soát tế bào Kupffer, bảo vệ gan. (p<0.05).
Nguồn: Environ Health Perspect (2011) 19:1117-1122(2011). doi:10.1289/ehp.1003123
Đại học Tsukuba, Tsukuba, Japan.
