Viêm gan tự miễn: Triệu chứng, nguyên nhân và chẩn đoán

Viêm gan tự miễn là bệnh viêm gan tính mãn tính, chưa xác định được nguyên nhân. Đáng lo ngại hơn, nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến xơ gan và suy gan. Vì vậy, hiểu rõ các vấn đề liên quan đến bệnh để thăm khám, điều trị sớm là điều hết sức cần thiết.

Bệnh viêm gan tự miễn là gì?

Viêm gan tự miễn (Autoimmune Hepatitis – AIH) là tình trạng hệ miễn dịch của cơ thể tấn công các tế bào gan, khiến cơ quan này bị tổn thương và viêm nhiễm. Từ đó, dẫn đến xơ gan, cuối cùng là suy gan nếu không điều trị kịp thời và đúng cách. Viêm gan tự miễn là bệnh mạn tính khá hiếm gặp (với tỷ lệ mắc khoảng 1/100000 người), bệnh không lây nhiễm và chưa có cách phòng ngừa hữu hiệu.

Lý do hệ miễn dịch tấn công gan vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các nhà nghiên cứu cho rằng có thể là do sự tương tác của các gen kiểm soát chức năng hệ miễn dịch và tiếp xúc với một số loại virus hoặc thuốc cụ thể.

Có 2 loại viêm gan tự miễn:

• • Loại 1: Đây là loại phổ biến nhất của bệnh, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng thường ảnh hưởng đến phụ nữ trẻ. Có tới 50% số người mắc viêm gan tự miễn loại 1 có kèm theo các rối loạn tự miễn khác như viêm khớp dạng thấp, viêm tuyến giáp,…

• • Loại 2: Loại này hiếm gặp và thường nghiêm trọng hơn, các bé gái từ 2 đến 14 là tuổi là những đối tượng chịu ảnh hưởng chủ yếu của bệnh. Ngoài ra, viêm gan tự miễn loại 2 cũng có thể gặp ở người lớn.

Triệu chứng viêm gan tự miễn

Đây là bệnh rất khó nhận biết ở giai đoạn đầu vì không có biểu hiện rõ ràng. Đôi khi người bệnh chỉ cảm thấy mệt mỏi, ăn không ngon, sụt cân, tình trạng vàng da có thể xuất hiện kèm theo nhưng không rõ. Đến giai đoạn tiến triển, gan bắt đầu tổn thương nhiều hơn, các triệu chứng bắt đầu xuất hiện rầm rộ, dễ nhận biết như:

• • Khó chịu ở bụng.
  • Vàng da và vàng lòng trắng mắt.
  • Xuất huyết dưới da.
  • Da cảm thấy ngứa ngáy.
  • Chảy máu chân răng.
  • Chảy máu cam.
  • Thiếu máu.
  • Đau khớp nhẹ vào buổi sáng.
  • Buồn nôn và nôn.
  • Rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy, đầy bụng,…).
  • Nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu.
  • Rối loạn kinh nguyệt hoặc mất kinh nguyệt (đối với người nữ).
  • Gan to hơn bình thường.

Vàng mắt là một trong những biểu hiện của viêm gan tự miễn

Nguyên nhân viêm gan tự miễn

Hiện nay, các nhà khoa học vẫn chưa xác định được nguyên nhân viêm gan tự miễn. Tuy nhiên, có một yếu tố liên quan mật thiết đến bệnh như:(1)

• • Tiền sử mắc một số bệnh nhiễm trùng: Viêm gan tự miễn có thể phát triển sau khi cơ thể nhiễm các vi rút như herpes, epstein-barr, sởi, viêm gan siêu vi (viêm gan A, B và C)…

• • Hóa chất: Một số thành phần trong các loại thuốc như nitrofurantoin, minocycline, Isoniazid, atorvastatin… có thể gây tổn thương gan, từ đó khởi phát viêm gan tự miễn.

• • Gene: Nếu trong gia đình có người thân mắc viêm gan tự miễn thì bạn cũng có khả năng mắc bệnh này.

• • Mắc bệnh tự miễn khác: Một người có khả năng mắc viêm gan tự miễn cao hơn bình thường nếu từng mắc một loại bệnh tự miễn khác như bệnh celiac, viêm khớp dạng thấp hoặc cường giáp.

• • Giới tính: Bệnh xuất hiện ở cả hai giới nhưng nữ giới chiếm đến 70% số người mắc bệnh.

Chẩn đoán bệnh viêm gan tự miễn

Như đã chia sẻ ở trên, các triệu chứng viêm gan tự miễn ở giai đoạn khởi phát khá mờ nhạt nên người bệnh rất khó tự phát hiện được bệnh. Vì thế, thăm khám định kỳ là điều cần thiết để có thể phát hiện bệnh sớm. Một số xét nghiệm có thể được chỉ định để chẩn đoán bệnh như:

• • Xét nghiệm máu: Các triệu chứng của viêm gan tự miễn khá tương đồng với bệnh viêm gan siêu vi. Vì thế, xét nghiệm máu giúp bác sĩ loại trừ tình trạng viêm gan do vi rút và xác định loại viêm gan tự miễn đang có. Ngoài ra, xét nghiệm này cũng giúp bác sĩ kiểm tra chức năng gan và xem xét mức độ kháng thể trong máu.

• • Sinh thiết gan: Đây là phương pháp dùng để chẩn đoán, xác định mức độ và loại tổn thương gan. Bác sĩ dùng cây kim mỏng thông vào gan qua một đường rạch mở ở da để lấy một lượng nhỏ mô gan dùng để phân tích.

• • Siêu âm gan: Phương pháp này sử dụng sóng âm thanh tần số cao để tạo ra hình ảnh của gan. Siêu âm là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh đơn giản và dễ thực hiện, giúp đánh giá các tổn thương, bệnh lý và kích thước của gan.

• • Chụp CT: Chụp CT sử dụng cả tia X và công nghệ máy tính để tạo ra các hình ảnh lát cắt ngang của gan, giúp bác sĩ chẩn đoán được tình trạng của gan.

• • Chụp cộng hưởng từ (MRI): Một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh chụp cộng hưởng từ (MRI) giữa các lần sinh thiết gan để định lượng mức độ xơ hóa và chất béo trong gan.

Xét nghiệm máu là điều cần làm để chẩn đoán viêm gan tự miễn

Biến chứng của bệnh viêm gan tự miễn

Viêm gan tự miễn là bệnh có liên quan đến các yếu tố khác như miễn dịch, bạch cầu trong máu. Hơn nữa, bệnh có thể liên kết với các bệnh tự miễn khác. Vì thế, bệnh này không chỉ gây ra biến chứng ở gan mà còn dẫn đến nhiều bệnh lý khác nếu không được điều trị sớm, cụ thể:

• • Giãn tĩnh mạch thực quản: Khi máu lưu thông qua tĩnh mạch cửa nhưng bị chặn lại, máu có thể chảy ngược vào các mạch máu khác, chủ yếu là dạ dày và thực quản, trong khi các mạch máu ở đây có thành mỏng, dễ vỡ và chảy máu. Chảy máu thực quản từ những mạch máu này là biến chứng nguy hiểm và đe dọa đến tính mạng người bệnh cần can thiệp ngay.

• • Thiếu máu ác tính, thiếu máu tán huyết: Viêm gan tự miễn có thể liên kết với một số rối loạn tự miễn dẫn đến thiếu vitamin B12 – yếu tố để tạo thành các tế bào máu hoặc do các cuộc tấn công miễn dịch và hệ thống phá vỡ các tế bào máu gây ra hiện tượng thiếu máu.

• • Viêm loét đại tràng: Viêm gan tự miễn kéo dài dễ dẫn đến viêm đường ruột với những cơn đau trầm trọng của tiêu chảy, đau bụng và chảy máu.

• • Viêm khớp dạng thấp: Bệnh xảy ra khi hệ thống miễn dịch tấn công các màng của các khớp xương, dẫn đến tê cứng, đau nhức, sưng tấy và đôi khi biến dạng, gây dị tật.

Đặc biệt, viêm gan tự miễn không điều trị có thể gây ra sẹo vĩnh viễn của các tế bào gan (dẫn đến xơ gan), các biến chứng gồm:

• • Tăng áp lực máu trong tĩnh mạch: Thông thường máu từ lá lách, ruột và tuyến tụy “đổ bộ” vào gan thông qua tĩnh mạch cửa. Nếu các khối mô sẹo ở gan càng nhiều càng cản trở lưu thông qua gan và dẫn đến tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa.

• • Xơ gan cổ trướng: Tình trạng này xuất hiện khi một lượng lớn dịch tích tụ trong ổ bụng, khi đó gan không thể tự phục hồi và mất dần chức năng. Đây là giai đoạn cuối của bệnh xơ gan, có thể tử vong nếu không can thiệp sớm.

• • Suy gan: Lúc này, các tế bào gan tổn thương trên diện rộng và không thể phục hồi, khiến gan hầu như không thể hoạt động. Ghép gan là phương pháp cần thiết cho người bệnh suy gan.

• • Ung thư gan: Đa phần các trường hợp xơ gan sẽ tiến triển thành ung thư gan. Khi đó các khối u ác tính phá hủy và cản trở hoạt động của gan gây nguy hiểm đến tính mạng.

Điều trị viêm gan tự miễn

Viêm gan tự miễn có thể điều trị được nhưng quá trình này thường kéo dài. Người bệnh cần điều trị tích cực theo phác đồ của bác sĩ chuyên khoa để nâng cao khả năng khỏi bệnh. Có hai cách để điều trị bệnh này đó là:(2)

1. Ức chế miễn dịch

Đây là quá trình làm chậm hoặc dừng sự tấn công của hệ thống miễn dịch đến gan. Khi mức độ hoạt động của hệ miễn dịch giảm đi, bệnh sẽ chậm tiến triển. Tuy nhiên, điều này cũng làm giảm khả năng chống lại những loại bệnh nhiễm trùng của hệ miễn dịch. Các loại thuốc được dùng để kiểm soát hệ miễn dịch là prednisone, azathioprine (imuran). Ngoài ra, nếu cơ thể không đáp ứng với các loại thuốc này, bác sĩ có thể kê thuốc ức chế miễn dịch mạnh hơn như cyclosporin (sandimmune) hoặc tacrolimus (prograf).

Bệnh sẽ giảm dần sau vài năm điều trị nếu dùng thuốc có hiệu quả. Có đến khoảng 80% người bệnh cảm thấy tình trạng bệnh được kiểm soát tốt sau 3 năm điều trị. Tuy nhiên, bệnh có nguy cơ tái phát nếu người bệnh ngừng uống thuốc. Tùy thuộc vào tình trạng bệnh của từng người mà có những trường hợp phải điều trị cả đời.

2. Ghép gan

Phương pháp này được sử dụng khi các loại thuốc ức chế miễn dịch không phát huy hiệu quả hoặc người bệnh đã bị xơ gan, suy gan. Tuy nhiên, nguồn gan tương thích không dễ để tìm được và chi phí ghép gan rất cao. Ngoài ra, viêm gan tự miễn cũng có nguy cơ tái phát ngay cả khi đã thực hiện ghép gan thành công.

Phòng ngừa viêm gan tự miễn

Để hạn chế nguy cơ mắc bệnh viêm gan tự miễn cần có sự kết hợp nhiều yếu tố sau::

• • Chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ và sức khỏe gan mật 6 tháng/lần. Đây là điều cần làm để phát hiện sớm bệnh, ngay khi cơ thể chưa có triệu chứng rõ ràng.

• • Tăng cường sức đề kháng bằng cách xây dựng thực đơn ăn uống đa dạng, nghỉ ngơi hợp lý, hạn chế rượu bia, thuốc lá, các chất kích thích.

• • Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao để nâng cao sức khỏe, thể lực và sự dẻo dai của cơ thể.

• • Tiêm phòng đầy đủ vắc xin viêm gan B và C.

• • Không tùy tiện sử dụng thuốc điều trị bệnh khi chưa có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.

Hãy chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm những vấn đề của gan

Câu hỏi thường gặp về viêm gan tự miễn

Những vấn đề về mức độ nguy hiểm, khả năng lây nhiễm của bệnh viêm gan tự miễn được giải đáp sau đây:

1. Viêm gan tự miễn có nguy hiểm không?

Viêm gan tự miễn không phổ biến nhưng là loại bệnh nguy hiểm, nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ gây ra nhiều biến chứng nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe như xơ gan, suy gan và ung thư gan.

2. Bệnh viêm gan tự miễn có lây không?

Viêm gan tự miễn là bệnh không lây nhiễm. Vì nguyên nhân gây ra bệnh không bắt nguồn từ vi rút như viêm gan B, C. Tuy nhiên, có một số yếu tố nguy cơ của bệnh là tác động của môi trường sống, nhiễm vi rút herpes, epstein-barr, sởi,… Do đó, nếu khu vực bạn sinh sống có người mắc viêm gan tự miễn thì nên chủ động thăm khám và phòng ngừa bệnh tốt hơn.

3. Chế độ dinh dưỡng cho người bị viêm gan tự miễn

Một chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ hỗ trợ rất nhiều cho quá trình điều trị viêm gan tự miễn. Ngược lại, nếu người bệnh ăn uống không khoa học có thể thúc đẩy bệnh tiến triển nặng hơn.

Những thực phẩm nên ưu tiên:

• • Vitamin và khoáng chất: Các loại trái cây tươi như cam, ổi, chuối, xoài… chứa nhiều vitamin (A, B1, B6, B12, C, E,…) và khoáng chất cần thiết (như canxi, kali, sắt) có thể giúp thúc đẩy quá trình làm lành tổn thương gan và chống oxy hóa rất tốt. Ăn nhiều trái cây cũng là cách giúp bạn nâng cao sức khỏe và tăng cường khả năng giải độc gan.

• • Tinh bột và đường: Khi gan tổn thương, cơ thể sẽ mất đi một lượng glycogen nhất định. Người bệnh có thể tăng cường glycogen nhờ vào glucid có trong tinh bột và đường thông qua gạo, bánh mì, các thực phẩm làm từ bột mì.

• • Protein dễ chuyển hóa: Cá, bò, heo, gà, trứng, sữa có lượng đạm lớn, giúp người bệnh dễ dàng chuyển hóa thức ăn và các chất dinh dưỡng. Hơn nữa, chất đạm đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ gan tái tạo tế bào, chống ngộ độc.

Những thực phẩm nên tránh:

• • Thức ăn chế biến sẵn: Các loại thức ăn đóng hộp được chế biến sẵn đều chứa lượng chất bảo quản cao. Hơn nữa, những loại thức ăn này có nhiều gia vị như đường, muối và chất béo. Khi ăn thực phẩm chế biến sẵn, gan phải làm việc nhiều hơn để chuyển hóa hết những chất bên trong.

• • Bia rượu: Cồn (ethanol) có trong rượu bia khi đi vào bên trong cơ thể sẽ chuyển hóa thành một loại chất có hại cho gan, dẫn đến viêm gan. Người bị viêm gan tự miễn có khả năng mắc xơ gan, ung thư gan cao nếu không từ bỏ được thói quen uống rượu bia.

• • Món ăn cay nóng: Những món ăn cay nóng ngoài ảnh hưởng không tốt đến quá trình thải độc của gan còn trở thành yếu tố làm chậm quá trình chữa lành và phục hồi chức năng gan đối với người viêm gan tự miễn. Một số nguyên liệu trong nấu ăn mà người mắc bệnh này cần tránh là tiêu, ớt, sa tế, mù tạt, riềng.

Bên cạnh việc tuân thủ điều trị theo chỉ định của bác sĩ, người viêm gan tự miễn nên bổ sung các dưỡng chất thiên nhiên có khả năng kiểm soát hoạt động của tế bào Kupffer như bộ đôi tinh chất thiên nhiên Wasabia và S. Marianum có trong viên uống bổ gan Hewel để:

• • Hỗ trợ tăng khả năng chống độc và bảo vệ gan trước vi sinh vật, hóa chất gây hại, giảm tác hại của hóa trị, xạ trị.

• • Hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường chuyển hóa các chất protide, glucide, lipid cho cơ thể. Tăng cường hoạt động tế bào gan, bảo vệ và tái tạo cấu trúc gan.

• • Hỗ trợ hạ men gan, phòng ngừa và hỗ trợ phục hồi chức năng gan cho người mắc viêm gan mạn tính, xơ gan, gan nhiễm mỡ, ung thư gan, gan tổn thương do rượu bia.

Mặc dù viêm gan tự miễn nguy hiểm nhưng có thể kiểm soát khi được phát hiện và điều trị thích hợp. Do đó, ngay khi thấy bản thân có dấu hiệu bất thường bạn cần thăm khám sớm. Đừng quên, xây dựng thực đơn khoa học, tập luyện đều đặn, nghỉ ngơi hợp lý để phòng ngừa tốt những bệnh có liên quan đến gan.