Bệnh gan gây mất ngủ phải làm sao? Nguyên nhân và cách khắc phục

Mắc các bệnh về gan có thể là nguyên nhân tiềm ẩn gây rối loạn giấc ngủ. Vậy bệnh gan gây mất ngủ phải làm sao? Nguyên nhân do đâu và cách khắc phục như thế nào? Cùng tìm hiểu rõ hơn qua chia sẻ dưới đây để bảo vệ gan khỏe mạnh và lấy lại giấc ngủ chất lượng mỗi đêm.

Bệnh gan có gây mất ngủ không?

Gan là cơ quan đóng vai trò quan trọng trong quá trình giải độc, chuyển hóa và duy trì sức khỏe tổng thể. Chức năng gan suy giảm, không chỉ ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa mà còn tác động đến hệ thần kinh, từ đó dẫn đến rối loạn giấc ngủ, gây mất ngủ. Một số bệnh gan có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ như gan nhiễm mỡ, suy giảm chức năng gan, viêm gan mạn tính, xơ gan, ung thư gan…

Nguyên nhân bệnh gan gây mất ngủ

Bệnh gan gây mất ngủ xuất phát từ các nguyên nhân như:

1. Rối loạn chuyển hóa chất độc

Khi gan suy yếu, khả năng lọc và loại bỏ độc tố bị suy giảm. Amoniac và các chất độc khác (ure, bilirubin) tích tụ trong máu sẽ ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương. Hậu quả, người bệnh cảm thấy bồn chồn, khó thư giãn, khó ngủ, ngủ chập chờn không sâu giấc.

2. Thay đổi nhịp sinh học

Nhịp sinh học là đồng hồ sinh học tự nhiên của cơ thể, điều khiển chu kỳ ngủ – thức, hormone, nhiệt độ cơ thể và các hoạt động trao đổi chất. Một trong những cơ quan ảnh hưởng lớn đến nhịp sinh học là gan. Do đó, khi bị bệnh gan sẽ làm rối loạn nhịp sinh học, gây ra tình trạng mất ngủ với các biểu hiện cụ thể: thường xuyên thức dậy vào 1-3 giờ sáng; khó ngủ lại; cảm giác buồn ngủ, uể oải vào ban ngày.

Ngoài ra, khi chất độc ở gan không được xử lý kịp thời sẽ ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, gây rối loạn nhịp sinh học tự nhiên của cơ thể, khiến người bệnh khó đi vào giấc ngủ, dễ tỉnh giấc và khó ngủ lại.

3. Ảnh hưởng đến hormone điều hòa giấc ngủ

Bệnh gan gây mất ngủ có thể do xuất phát từ nguyên nhân rối loạn các hormone điều hòa giấc ngủ. Gan đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa, tổng hợp các hormone điều hòa giấc ngủ như melatonin, serotonin, cortisol. Khi gan bị tổn thương, quá trình này bị gián đoạn, dẫn đến mất cân bằng hormone, gây rối loạn giấc ngủ.

4. Hội chứng não – gan (Hepatic Encephalopathy)

Bệnh gan có mất ngủ không? Bệnh gan có thể gây mất ngủ do hội chứng não gan. Đây là tình trạng suy giảm chức năng não, xảy ra khi gan không thể loại bỏ độc tố khỏi cơ thể. Các độc đố này, đặc biệt là amoniac sẽ tích tụ trong cơ thể, gây rối loạn dẫn truyền thần kinh và ảnh hưởng đến vùng dưới đồi, thân não – nơi kiểm soát chu kỳ ngủ – thức. Hậu quả gây mất ngủ, ngủ không sâu giấc, dễ thức giấc giữa đêm, buồn ngủ vào ban ngày. Ngoài ra, hội chứng não – gan có thể gây lo âu, bồn chồn; dễ cáu gắt, kém tập trung; mệt mỏi kéo dài… những yếu tố này khiến người bệnh khó thư giãn để đi vào giấc ngủ.

5. Các triệu chứng thể chất gây cản trở giấc ngủ

Một số triệu chứng thể chất của bệnh gan gây mất ngủ:

• Ngứa da dữ dội: Phổ biến ở người bị xơ gan ứ mật, viêm gan, gan nhiễm mỡ, tắc mật… Do muối mật và bilirubin tích tụ trong máu, làm kích thích các dây thần kinh dưới da. Ngứa tăng mạnh về đêm, đặc biệt ở tay, chân, lưng và lòng bàn tay. Hậu quả, người bệnh trằn trọc, gãi nhiều, khó ngủ, mất ngủ.

Ngứa da dữ dội vào ban đêm do bệnh gan gây mất ngủ là triệu chứng khá phổ biến

• Đau tức hạ sườn phải: Gan nằm ở vùng hạ sườn phải, khi bị viêm hoặc tổn thương, gây đau âm ỉ hoặc căng tức vùng này. Cơn đau rõ rệt hơn vào ban đêm khi nằm nghiêng, khiến người bệnh khó đi vào giấc ngủ.
• Chướng bụng, đầy hơi, khó tiêu: Gan yếu làm giảm chức năng chuyển hóa và bài tiết mật, gây rối loạn tiêu hóa với các triệu chứng căng tức ở bụng, ợ hơi, buồn nôn, khó tiêu… Những triệu chứng này thường xuất hiện vào ban đêm, khiến người bệnh dễ bị mất ngủ.
• Chuột rút và đau cơ về đêm: Xơ gan, viêm gan giai đoạn nặng thường gây mất cân bằng điện giải, đặc biệt là thiếu magie, kali. Điều này dẫn đến chuột rút đột ngột, đặc biệt vào ban đêm, làm người bệnh tỉnh giấc đột ngột và khó ngủ lại.

6. Tác dụng phụ của thuốc điều trị bệnh gan

Việc dùng thuốc điều trị bệnh gan là cần thiết để kiểm soát bệnh và ngăn ngừa biến chứng, nhưng một số thuốc thuốc kháng virus điều trị viêm gan B, C; thuốc lợi tiểu; thuốc corticoid… có thể làm ảnh hưởng đến giấc ngủ, gây mất ngủ, khó ngủ, ngủ không sâu giấc.

7. Lo âu và stress tâm lý

Các bệnh lý ở gan không chỉ ảnh hưởng đến thế chất mà còn tác động đến tâm lý, gây ra tình trạng lo âu, căng thẳng, từ đó dẫn đến rối loạn giấc ngủ, mất ngủ kéo dài.

Triệu chứng mất ngủ do bệnh gan

Bên cạnh các triệu chứng thể chất như ngứa da dữ dội, đau hạ sườn phải, chuột rút và đau cơ về đêm, các bệnh gan gây mất ngủ có một số triệu chứng điển hình như:

• Khó đi vào giấc ngủ: Nằm lâu nhưng không thể ngủ được. Cảm giác bồn chồn, cáu gắt, trằn trọc kéo dài.
• Ngủ chập chờn: Dễ bị đánh thức bởi tiếng động. Khi tỉnh giấc khó ngủ lại được, dẫn đến mệt mỏi vào sáng hôm sau.
• Thức dậy quá sớm: Dậy quá sớm (3-5 giờ) dù chưa ngủ đủ giấc. Cảm thấy mệt mỏi, không tỉnh táo, dễ cáu gắt.

Các bệnh gan gây mất ngủ

Một số bệnh về gan ảnh hưởng đến giấc ngủ, gây khó ngủ, mất ngủ, ngủ không sâu giấc:

1. Viêm gan virus (viêm gan B, C)

Khi virus làm tổn thương gan, khả năng giải độc kém, độc tố tích tụ trong máu, ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, gây rối loạn giấc ngủ và tâm lý bất ổn. Gan là nơi chuyển hóa tryptophan thành melatonin – hormone giúp điều hòa giấc ngủ. Khi gan tổn thương, melatonin giảm, cortisol tăng, khiến người bệnh khó ngủ, dễ tỉnh giấc.

2. Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

Gan nhiễm mỡ không do rượu là một trong các bệnh gan gây mất ngủ phổ biến. Gan nhiễm mỡ không do rượu thường đi kèm với các vấn đề rối loạn chuyển hóa như béo phì, tiểu đường tuýp 2, kháng insulin… Những rối loạn này khiến cơ thể mất cân bằng trong việc sản xuất các hormone giấc ngủ, hậu quả khiến người bệnh khó ngủ, ngủ không sâu giấc, dễ tỉnh giấc nửa đêm. Gan nhiễm mỡ không do rượu còn kích hoạt tình trạng viêm mạn tính trong cơ thể, làm ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là vùng điều khiển giấc ngủ, gây khó ngủ, mất ngủ. (1)

3. Xơ gan

Xơ gan là giai đoạn tổn thương gan nghiêm trọng, trong đó các tế bào gan bị thay thế bởi mô xơ, làm suy giảm chức năng gan. Khi xơ gan, khả năng chuyển hóa và loại bỏ độc tố suy giảm. Các độc tố ảnh hưởng đến vùng dưới đồi trong não – nơi kiểm soát đồng hồ sinh học. Từ đó, khiến người bệnh khó ngủ vào ban đêm nhưng lại buồn ngủ, ngủ nhiều vào ban ngày.

Ngoài ra, dạng xơ gan mật, làm tích tụ acid mật và bilirubin trong máu, gây ngứa da toàn thân. Tình trạng này nặng hơn về đêm, khiến người bệnh trằn trọc, gãi liên tục, gây khó ngủ, mất ngủ.

Chẩn đoán bệnh gan gây mất ngủ

Để chẩn đoán chính xác tình trạng mất ngủ có phải do bệnh gan gây ra không, bác sĩ sẽ kết hợp khai thác triệu chứng, xét nghiệm cận lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh.

1. Khai thác triệu chứng lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về tình trạng mất ngủ và các triệu chứng bệnh gan đi kèm như mệt mỏi kéo dài; vàng da, vàng mắt; ngứa da; ăn uống kém, đầy bụng, chướng hơi; nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu; buồn nôn, sụt cân…

2. Xét nghiệm máu kiểm tra chức năng gan

Xét nghiệm máu kiểm tra chức năng gan thông qua một số chỉ số quan trọng như: AST, ALT (men gan), GGT, ALP, Bilirubin, Albumin, INR, Amoniac máu, HBsAg, Anti-HCV… để đánh giá chức năng gan và tầm soát một số bệnh lý về gan.

Xét nghiệm chức năng gan là phương pháp cần thiết để chẩn đoán các bệnh lý ở gan

3. Siêu âm gan và chẩn đoán hình ảnh

Siêu âm bụng tổng quát để đánh giá kích thước gan, phát hiện gan nhiễm mỡ, xơ gan, khối u gan.

Fibroscan: đo độ xơ hóa gan (nếu nghi xơ gan).

CT scan hoặc MRI gan: chỉ định khi nghi ngờ u gan, áp xe gan hoặc tổn thương phức tạp.

4. Đánh giá bằng bảng câu hỏi Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI)

Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) là bảng câu hỏi tự đánh giá, được sử dụng rộng rãi để đánh giá chất lượng giấc ngủ trong vòng 1 tháng gần nhất. Nhờ đó, giúp xác định mức độ rối loạn giấc ngủ, bao gồm nguyên nhân bệnh gan gây mất ngủ.

Làm sao để ngủ ngon khi bị bệnh gan?

Mất ngủ, trằn trọc, ngủ không sâu giấc là tình trạng phổ biến ở người mắc bệnh gan. Một số biện pháp giúp bạn dễ ngủ hơn khi bị bệnh gan:

1. Tuân thủ phác đồ điều trị

Khi mắc các bệnh về gan, việc tuân thủ phác đồ điều trị là điều cần thiết để giúp lá gan phục hồi, từ đó cải thiện chất lượng giấc ngủ. Đừng quên, tái khám theo lịch hẹn từ bác sĩ.

2. Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống là yếu tố quan trọng để hỗ trợ cải thiện bệnh gan và nâng cao chất lượng giấc ngủ:

• Tạo khung giờ ngủ – thức cố định: Đi ngủ và thức dậy vào cùng một giờ mỗi ngày, kể cả cuối tuần. Điều này giúp củng cố lại nhịp sinh học cho người bệnh.
• Ăn uống đúng cách vào buổi tối: Ăn tối đúng giờ, tránh ăn quá muộn, gần giờ đi ngủ; hạn chế thức ăn nhiều đạm, dầu mỡ, đồ chiên rán, rượu bia, cà phê. Nếu cảm thấy đói vào buổi tối có thể uống một ly sữa ấm hoặc ăn nhẹ một trái chuối.
• Tạo môi trường ngủ lý tưởng: Phòng ngủ mát mẻ, yên tĩnh, ánh sáng dịu nhẹ; tránh sử dụng điện thoại, laptop trước giờ đi ngủ 1 tiếng.

3. Giảm ngứa vào ban đêm

Ngứa là triệu chứng thường gặp ở người suy giảm chức năng gan, xơ gan… Để giảm ngứa, người bệnh có thể tắm nước ấm, bôi kem dưỡng ẩm dịu nhẹ, mặc đồ cotton mát. Nếu tình trạng ngứa nghiêm trọng, nên trao đổi với bác sĩ để được kê thuốc.

4. Thư giãn tinh thần trước khi ngủ

Để cải thiện tình trạng bệnh gan gây mất ngủ, người bệnh nên thư giãn tinh thần trước khi ngủ bằng các biện pháp như ngồi thiền, hít thở sâu, nghe nhạc nhẹ, đọc sách. Đồng thời giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ, tránh căng thẳng, lo âu để dễ ngủ và ngủ ngon hơn.

Giữ tinh thần thoải mái, vui vẻ là biện pháp đơn giản để cải thiện tình trạng bệnh gan gây mất ngủ

5. Liệu pháp tâm lý

Người bệnh gan không chỉ đối mặt với các triệu chứng về thể chất như mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa, vàng da, ngứa ngáy mà còn thường xuyên gặp phải tình trạng khó ngủ, mất ngủ. Trong nhiều trường hợp, liệu pháp tâm lý là giải pháp hữu hiệu giúp bạn có được giấc ngủ ngon. Bên cạnh việc giải tỏa tâm lý bằng các biện pháp thông thường như thiền, tập yoga, viết nhật ký… bạn có thể gặp bác sĩ tâm lý khi bị mất ngủ kéo dài, lo âu, trầm cảm.

Phòng tránh bệnh gan gây mất ngủ

Lá gan được xem như trái tim thứ hai của mỗi người, do đó, áp dụng các biện pháp phòng tránh bệnh gan gây mất ngủ là việc làm vô cùng quan trọng. Một số biện pháp đơn giản giúp phòng tránh bệnh gan, không làm ảnh hưởng đến giấc ngủ, bạn nên thực hiện:

• Ăn uống khoa học: Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt. Đồng thời, hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh, đồ ăn chế biến sẵn, thịt đỏ. Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày, hạn chế rượu bia, nước ngọt cũng là cách bảo vệ lá gan hữu hiệu.
• Tránh lạm dụng thuốc: Không tự ý dùng thuốc kháng sinh, giảm đau, thuốc nam không rõ nguồn gốc.
• Tiêm ngừa vắc xin: Hiện nay đã có vắc xin phòng ngừa viêm gan A và B. Bạn nên đến các trung tâm tiêm chủng gần nhất để tiêm ngừa 2 loại viêm gan này, giúp bảo vệ sức khỏe lá gan.
• Thiết lập thói quen ngủ đúng giờ: Ngủ trước 23h, dậy sớm, hạn chế thức khuya. Không ngủ quá nhiều vào ban ngày để tránh rối loạn đồng hồ sinh học.
• Không ăn no, uống nhiều nước hoặc dùng chất kích thích gần giờ ngủ: Tránh cà phê, trà đặc, nước tăng lực sau 16h chiều.
• Tránh căng thẳng/stress: Sắp xếp thời gian làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, dành nhiều thời gian cho bản thân; tập thiền, yoga, đi bộ nhẹ nhàng sau buổi ăn tối.
• Khám định kỳ: Khám sức khỏe gan định kỳ 6 tháng một lần hoặc khi có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh gan để phát hiện bệnh sớm và điều trị kịp thời.
• Bổ sung tinh chất hỗ trợ: Bộ đôi tinh chất S. Marianum & Wasabia với cơ chế hỗ trợ kiểm soát hoạt động của tế bào Kupffer – hạn chế sản sinh các chất gây viêm làm tổn thương tế bào gan, từ đó hỗ trợ tăng cường chức năng gan và bảo vệ gan hiệu quả trước các yếu tố gây hại khác.

Thắc mắc thường gặp

1. Có nên dùng thuốc ngủ nếu mất ngủ do bệnh gan không?

Người bệnh không nên tự ý dùng thuốc ngủ nếu mất ngủ do bệnh gan. Khi mắc bệnh gan, chức năng gan suy yếu, thuốc khó đào thải, dễ tích tụ lại, có thể gây lú lẫn, hôn mê gan. Ngoài ra, nhiều loại thuốc ngủ còn làm tổn thương gan nặng hơn. Lạm dụng thuốc ngủ còn khiến người bệnh phụ thuộc vào thuốc, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

2. Thực phẩm nào hỗ trợ ngủ ngon cho người bệnh gan?

Một số thực phẩm an toàn cho người bệnh gan, vừa giúp thanh lọc, hỗ trợ chức năng gan, vừa giúp thư giãn và điều hòa giấc ngủ có thể kể đến như: rau bina, cải xoăn, bông cải xanh, chuối, sữa ấm (không đường hoặc ít đường), hạnh nhân, óc chó, trà thảo mộc (trà hoa cúc, trà tim sen, trà atiso)…

Bệnh gan gây mất ngủ không chỉ khiến người bệnh mệt mỏi, suy nhược mà còn làm bệnh tình nặng hơn. Khi gặp tình trạng này, bạn cần chủ động thăm khám và tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, kết hợp ăn uống khoa học, nghỉ ngơi hợp lý để cải thiện giấc ngủ và nâng cao sức khỏe gan.