Viêm gan do độc chất: Nguyên nhân, dấu hiệu, điều trị và cách phòng ngừa

1. Viêm gan do độc chất là gì?

Viêm gan do độc chất là tình trạng gan phản ứng lại một số chất độc hại hấp thu vào cơ thể như rượu, hóa chất, thuốc điều trị bệnh, thuốc lá hoặc thực phẩm bẩn. Trong hầu hết các trường hợp, viêm gan do độc chất tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng nhưng làm tổn thương gan lâu dài, dẫn đến không thể đảo ngược quá trình sẹo hóa mô gan (xơ gan) và có thể dẫn đến suy gan, đe dọa đến tính mạng. Trong một vài trường hợp, gan có thể bị viêm trong vòng vài giờ hoặc vài ngày khi tiếp xúc.

Viêm gan do độc chất ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng gan

2. Nguyên nhân viêm gan do độc chất

Gan giúp cơ thể lọc thải các yếu tố độc hại như rượu bia, thực phẩm nhiễm độc, thuốc uống… bằng cách chuyển hóa, làm giảm độc tính, biến các chất độc thành chất không độc hoặc ít độc hơn rồi thải ra ngoài qua phân và nước tiểu. Tuy nhiên, nếu cùng lúc dung nạp nhiều độc chất hoặc dung nạp độc chất trong thời gian dài sẽ khiến gan suy yếu, gan không thể chuyển hóa, thải trừ hết độc chất trong cơ thể và gây viêm gan. Một số nguyên nhân gây ra tình trạng viêm gan do độc chất như:

2.1 Lạm dụng thuốc

Một số thuốc có thể gây tổn thương gan và thường sử dụng với liều lượng được khuyến cáo. Khi sử dụng liều cao hoặc trong thời gian dài có thể gây tổn thương gan, dẫn đến viêm gan, suy gan cấp như paracetamol, halothane, isoniazid (INH), carbamazepine, phenytoin, methyldopa, hóa chất điều trị ung thư, một số loại kháng sinh, …

Ngoài ra, một số thuốc không có nguồn gốc rõ ràng cũng gây tổn thương gan như: thuốc giảm cân, thuốc bổ, thuốc làm đẹp, thuốc đông y không rõ hàm lượng và nguồn gốc… cũng có thể khiến gan bị ngộ độc và làm suy giảm chức năng gan.

2.2 Tiếp xúc ở môi trường bị nhiễm độc

Sống trong môi trường bị ô nhiễm bởi khí thải, chất độc hại, phải thường xuyên tiếp xúc với hóa chất, khói thuốc lá… gan hoạt động liên tục dẫn đến quá tải, các tế bào gan bị tổn thương, chức năng gan suy yếu, từ đó dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm như viêm gan, xơ gan…

2.3 Sử dụng chất kích thích

Theo TTND Lê Văn Điềm, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bia rượu được mệnh danh là “kẻ thù số 1” của gan và trở thành 1 trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu thế giới. Khi rượu bia vào cơ thể, chỉ khoảng 10% lượng cồn được đào thải qua đường tiểu, mồ hôi và hơi thở, 90% còn lại sẽ được chuyển hóa và giải độc tại gan. Do đó, sử dụng rượu bia trong thời gian dài có thể gây tổn thương, lâu dần có thể dẫn đến viêm gan, xơ gan…

Uống nhiều rượu bia cũng là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng viêm gan do độc chất

2.4. Thực phẩm bẩn, không đảm bảo vệ sinh

Tiêu thụ nhiều đồ ăn dầu mỡ, thức ăn nhanh, khó tiêu, thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, đồ ăn chứa nhiều hóa chất bảo quản, các loại nấm có chứa amatoxin… có thể gây tổn thương gan, khiến gan bị viêm, xơ hóa và dẫn đến ung thư gan.

Tế bào Kupffer hoạt động quá mức là nguyên nhân bệnh lý ở gan

Theo các chuyên gia, các yếu tố như thuốc điều trị, rượu bia, hóa chất tồn dư trong thực phẩm kích hoạt một tác nhân được xem là nguyên nhân căn cơ gây bệnh gan.

Cụ thể, hầu hết độc chất khi vào cơ thể đều được xử lý tại gan. Khi các độc tố đến gan, không được xử lý hết và ứ đọng tại gan nhiều sẽ liên tục kích hoạt tế bào Kupffer nằm ở xoang gan, làm sản sinh nhiều chất gây viêm như TNF-α, TGF-β, Interleukin… Các chất gây viêm này làm chết tế bào gan trên diện rộng, khiến chức năng gan suy giảm, chất độc ứ đọng càng nhiều và gây nhiễm độc gan nghiêm trọng từ bên trong. Đồng thời, chúng còn là nguyên nhân chính gây viêm gan, gan nhiễm mỡ, xơ gan, thậm chí ung thư gan.

3. Dấu hiệu của viêm gan do độc chất

Khi bị viêm gan do độc chất, các tế bào gan bị viêm, sưng phồng, tắc mật, hoại tử, chết theo chương trình…. Ở giai đoạn đầu, viêm gan không có triệu chứng rõ ràng, chỉ khi các tế bào gan chết hàng loạt, chức năng gan suy yếu, người bệnh mới xuất hiện các triệu chứng. Một số triệu chứng nhận biết viêm gan do độc chất như:

3.1 Nổi mẩn ngứa, mề đay, nổi mụn nhọt

Gan nhiễm độc khiến chức năng giải độc gan kém dẫn đến độc tố tích tụ và gây nên tình trạng nổi mề đay, ngứa da, nổi mụn nhọt. Ngoài ra, tình trạng ngứa da còn liên quan đến muối mật. Gan sản xuất mật là chất xúc tác để tiêu hóa thức ăn, tuy nhiên ở những người bị xơ gan (kể cả xơ gan mật nguyên phát), sẽ làm ống mật bị xẹp, mật tích tụ và gây ra ngứa.

3.2 Vàng da

Đây là triệu chứng khá đặc trưng của bệnh gan, trong đó có tình trạng viêm gan do nhiễm độc, nguyên nhân do gan không chuyển hóa được sắc tố mật có tên là bilirubin. Bilirubin là chất thải của quá trình vỡ hồng cầu trong máu và đi qua gan, cuối cùng được gan đẩy ra ngoài, chủ yếu qua phân và nước tiểu. Tuy nhiên khi chức năng gan suy giảm do viêm nhiễm, lượng bilirubin tích tụ tại niêm mạc khiến vùng dưới da và lòng trắng của mắt chuyển màu vàng.(1)

3.3 Đau nhức hạ sườn phải

Khi gan nhiễm độc chất, người bệnh thường có cảm giác căng đau vùng thượng vị hoặc hạ sườn phải. Nguyên nhân là do gan bị sưng lên khiến vỏ Gibson’s Capsule bao quanh gan bị kéo căng và gây ra những cơn đau. Ngoài ra, viêm gan do độc tố còn gây ra tình trạng rối loạn chức năng túi mật nên ấn nhẹ vùng bụng có cảm giác đau tức.

3.4 Rối loạn tiêu hóa

Có đến 60-80% trường hợp viêm gan do nhiễm độc bị rối loạn tiêu hóa. Gan có vai trò sản xuất dịch mật để tiêu hóa thức ăn. Tuy nhiên, khi gan nhiễm độc và suy giảm chức năng, dịch mật sẽ không sản xuất đủ dẫn đến rối loạn tiêu hóa với các triệu chứng như: đầy bụng, chướng bụng, ăn không tiêu, chán ăn, buồn nôn và nôn, chán ăn, sợ mỡ, táo bón, phân bạc màu.

Viêm gan do độc chất có thể gây ra tình trạng rối loạn tiêu hóa kéo dài

3.5 Cơ thể thường xuyên mệt mỏi

Cơ thể thường xuyên mệt mỏi không rõ nguyên nhân có thể là triệu chứng của bệnh viêm gan do độc chất. Gan suy yếu, khả năng giải độc, chuyển hóa các chất từ đó khiến cơ thể dễ mệt mỏi.

4. Điều trị viêm gan do độc chất như thế nào?

Khi nghi ngờ hoặc xuất hiện các triệu chứng viêm gan do nhiễm độc, bạn nên chủ động đến các cơ sở y tế thăm khám, thực hiện các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán bệnh, từ đó có phương pháp điều trị thích hợp. Một số biện pháp giúp cải thiện tình trạng viêm gan do độc chất như:

4.1 Xây dựng chế độ ăn uống khoa học

Chế độ ăn uống khoa học sẽ hỗ trợ giúp tế bào gan phục hồi và tái sinh nhanh chóng, nhờ đó, tăng cường và thúc đẩy hội phục chức năng gan. Ngoài việc đảm bảo đủ 4 nhóm dưỡng chất chính cho cơ thể như chất bột đường, chất béo, chất đạm, vitamin và khoáng chất bạn nên bổ sung các loại thực phẩm giàu protein và chất xơ có trong các loại rau xanh, đặc biệt rau có màu xanh đậm. Ngoài ra, nên bổ sung thêm các loại thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất có trong các loại trái cây, ngũ cốc, các loại hạt… Đồng thời, hạn chế ăn các loại thức ăn nhanh, đồ ăn chiên rán, cay nóng, các chất kích thích.

4.2 Lối sống lành mạnh

Xây dựng lối sống lành mạnh cũng góp phần cải thiện tình trạng viêm gan do độc chất, cố gắng ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi ngày, hạn chế thức khuya; tránh xa stress, căng thẳng; duy trì tập thể dục 30 phút mỗi ngày; giảm bớt công việc, dành nhiều thời gian để nghỉ ngơi, thư giãn; uống đủ nước 2-3 lít mỗi ngày. Đặc biệt, nên hạn chế rượu bia, thuốc lá…

4.3 Không sử dụng thuốc tùy tiện

Lạm dụng thuốc khi chưa có chỉ định và không có sự theo dõi của bác sĩ là một trong những nguyên nhân khiến cho tình trạng viêm gan do độc chất trở nên nghiêm trọng hơn. Do đó, chỉ nên sử dụng thuốc khi được bác sĩ chỉ định. Nếu phải sử dụng thuốc lâu dài bạn phải kiểm tra chức năng gan định kỳ để bảo vệ gan.

Giải pháp khoa học cải thiện và phòng ngừa viêm gan do độc chất từ gốc

Những lý giải về tế bào Kupffer đã mở ra cái nhìn toàn diện về cơ chế bệnh sinh của các bệnh lý ở gan. Nhờ đó, y học hiện đại đưa ra giải pháp hiệu quả trong bảo vệ gan từ gốc đó là kiểm soát hiệu quả tế bào Kupffer ức chế sản sinh chất gây viêm có hại cho gan.

Nhờ vào thành tựu mới của ngành sinh học phân tử, các nhà khoa học Mỹ gần đây phát hiện tinh chất Wasabia và S. Marianum thiên nhiên có khả năng kiểm soát hiệu quả tế bào Kupffer, nhờ đó chủ động chống độc, bảo vệ gan. Các nghiên cứu đã chỉ rõ, Wasabia và S. Marianum giúp làm giảm tính nhạy cảm của thụ thể TLR trên bề mặt Kupffer, ức chế sản sinh các chất gây viêm Interleukin, TNF-α, TGF-β… sau thời gian ngắn sử dụng, hạn chế quá trình viêm và tổn thương tế bào, ngăn chặn quá trình xơ hóa gan.

Hewel chứa Wasabia kết hợp với S.Marianum giúp kiểm soát tế bào Kupffer, ngăn các chất gây viêm làm hại tế bào gan, tăng cường chống độc, giải độc, bảo vệ gan khoẻ mạnh.

Ngoài ra, đặc tính sáng giá của Wasabia được các nhà khoa học quan tâm chính là khả năng chống độc cho cơ thể, bảo vệ gan, thậm chí kháng ung thư (trong đó có ung thư gan) nhờ đặc tính vượt trội của Isothiocyanates có trong Wasabia và Silibinin trong S. Marianum giúp hoạt hóa yếu tố phiên mã Nrf2 gấp 3 lần, từ đó làm gia tăng tổng hợp các phân tử Protein, thúc đẩy quá trình giải độc trong gan, từ đó bảo vệ gan cũng như tái tạo các tế bào gan bị hư hỏng.

Viêm gan do độc chất ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng của gan, đặc biệt nếu không được can thiệp kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như xơ gan, ung thư gan, thậm chí đe dọa đến tính mạng người bệnh. Do đó, để cải thiện tình trạng bên cạnh việc tuân thủ nghiêm túc theo phác đồ điều trị của bác sĩ, có ý thức sử dụng thuốc đúng cách, xây dựng lối sống ăn uống, sinh hoạt lành mạnh, lựa chọn thực phẩm sạch cần bổ sung các tinh chất thiên nhiên như Wasabia và S.Marianum giúp tăng cường khả năng chống độc, giải độc, bảo vệ gan.