Gan nhiễm mỡ do rượu bia: Dấu hiệu, điều trị và phòng ngừa

Gan nhiễm mỡ do rượu nếu không được phát hiện, điều chỉnh hợp lý có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như xơ gan, ung thư gan. Do đó, hiểu về bệnh gan nhiễm mỡ do rượu, từ nguyên nhân đến cơ chế gây bệnh và cách phòng ngừa là điều hết sức cần thiết.

Gan nhiễm mỡ do rượu là gì?

Gan nhiễm mỡ do rượu (Alcohol-Related Fatty Liver Disease) xảy ra khi người bệnh thường xuyên tiêu thụ rượu vượt quá quy định, lâu ngày dẫn đến tích tụ mỡ trong gan. Gan nhiễm mỡ do uống rượu được chia thành ba cấp độ:

• Cấp độ nhẹ: Lượng mỡ tích tụ trong gan chiếm từ 5-10% trọng lượng gan. Đây là giai đoạn ban đầu của gan nhiễm mỡ do rượu bia, thường không có triệu chứng rõ ràng.
• Cấp độ 2: Giai đoạn này lượng mỡ đã xâm chiếm 10-30% trọng lượng gan. Đây là giai đoạn tiến triển của bệnh, gan có thể to hơn bình thường. Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, cơ thể suy nhược.
• Cấp độ 3: Ở cấp độ này lượng mỡ tích tụ trong gan vượt quá 30% trọng lượng gan. Đây là giai đoạn nặng nhất của bệnh, có nguy cơ chuyển biến sang các biến chứng nguy hiểm. Đến giai đoạn này, các dấu hiệu bệnh như đau tức vùng gan, vàng da, xuất huyết có thể xuất hiện.

Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu bia là một vấn đề khá phổ biến và nghiêm trọng trên toàn cầu. Ở Việt Nam, tỷ lệ người uống rượu, bia rất cao. Theo thống kê có tới 70% nam giới Việt Nam tiêu thụ rượu, bia và đáng chú ý là cứ 4 người sẽ có 1 người uống rượu ở mức có hại (tương đương 6 cốc bia mỗi ngày). Điều này làm cho Việt Nam trở thành quốc gia tiêu thụ lượng bia lớn nhất ở Đông Nam Á. Mỗi năm, có khoảng 3,3 triệu người trên thế giới mất mạng do các vấn đề liên quan đến cồn, con số này cao hơn cả tổng số người chết vì AIDS, bệnh lao phổi và các vấn đề liên quan bạo lực.(1)

Tiêu thụ nhiều rượu bia gây ra những ảnh hưởng không nhỏ đến gan

Cơ chế phát triển của bệnh gan nhiễm mỡ do rượu bia

1. Quá trình hình thành mỡ trong gan

Để hiểu cơ chế gây ra gan nhiễm mỡ do rượu, chúng ta cần tìm hiểu quá trình hình thành mỡ trong gan. Khi chúng ta ăn uống, lipid từ thức ăn được hấp thu trong ruột dưới dạng axit béo, monoglycerin và glycerol. Hầu hết các axit béo này được chuyển đến gan để chuyển hóa thành triglyceride. Một số axit béo kết hợp với cholesterol để tạo thành phospholipid hoặc bị oxy hóa thành acetone và CO2. Triglyceride sau đó kết hợp với lipoprotein, một dạng protein do gan sản xuất để tiết ra khỏi gan. Vì vậy, sự tích tụ mỡ trong gan chủ yếu xảy ra do ba nguyên nhân sau:(2)

• Tăng tạo mỡ ở gan: Gan sản xuất nhiều mỡ hơn, đặc biệt khi người bệnh tiêu thụ rượu.
• Giảm đào thải mỡ: Gan không thể tiết mỡ ra khỏi cơ thể một cách hiệu quả.
• Tăng sự huy động mỡ từ các mô trữ trữ: Rượu làm tăng sự huy động mỡ từ các mô dự trữ và thúc đẩy quá trình tạo triglyceride.

2. Tác động của rượu bia đến cơ chế gan nhiễm mỡ

Rượu bia nói riêng và các đồ uống chứa cồn nói chung đều có tác động mạnh mẽ đến các giai đoạn của quá trình tích tụ mỡ trong gan:

• Tăng sự huy động mỡ: Rượu làm tăng sự huy động mỡ từ các mô dự trữ, đồng thời tạo ra nhiều carbohydrate và axit glucono phosphate do gan bị suy giảm chức năng, dẫn đến tăng sự hình thành este axit béo và cuối cùng là tạo ra triglyceride.
• Giảm sự oxy hóa axit béo: Rượu làm giảm quá trình oxy hóa axit béo ngoài gan. Khi chức năng gan bị suy giảm và cung cấp dinh dưỡng kém, quá trình tổng hợp lipoprotein bị hạn chế và sự tiết mỡ ra khỏi gan bị ức chế, dẫn đến gan nhiễm mỡ.
• Gan nhiễm mỡ cấp tính và mãn tính: Rượu bia có thể gây ra cả gan nhiễm mỡ cấp tính và mãn tính. Với gan nhiễm mỡ cấp tính, người bệnh có thể cảm thấy đau vùng gan do căng bao gan. Các xét nghiệm cơ bản thường cho thấy tăng men transaminase, bilirubin máu và phosphatase kiềm.

Gan nhiễm mỡ mãn tính thường phụ thuộc vào mức độ tiêu thụ rượu, thời gian tiêu thụ và các vấn đề sức khỏe khác của người bệnh. Các triệu chứng có thể bao gồm: cảm giác chán ăn, đau bên hông vùng gan, loạn thần, run tay và suy giảm chức năng gan. Siêu âm cơ bản thường cho thấy gan có kích thước tăng lên. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển thành viêm gan mãn tính hoặc xơ gan, gây ra các biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe.

Dấu hiệu nhận biết gan nhiễm mỡ do rượu

Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu bia thường phát triển mà không có triệu chứng rõ rệt, nên rất khó tự nhận biết cho đến khi gan đã bị tổn thương nghiêm trọng. Dưới đây là các dấu hiệu mà bạn nên chú ý để nhận biết sớm căn bệnh này:

1. Dấu hiệu nhận biết sớm gan nhiễm mỡ do rượu

• Mệt mỏi: Một trong những dấu hiệu đầu tiên của gan nhiễm mỡ do rượu là mệt mỏi không rõ nguyên nhân. Điều này xảy ra do gan bị quá tải và không còn hoạt động hiệu quả.
• Sụt cân: Nếu bạn đột ngột sụt cân mà không có lý do rõ ràng, đó có thể là dấu hiệu của bệnh gan nhiễm mỡ do rượu. Khi gan bị quá tải có thể gây ra sự suy giảm về cân nặng.
• Mất cảm giác ngon miệng: Gan nhiễm mỡ do rượu có thể làm thay đổi khẩu vị, dẫn đến việc mất cảm giác ngon miệng hoặc không còn cảm giác thưởng thức trọn vẹn các món ăn như trước.

2. Dấu hiệu thể hiện bên ngoài ở giai đoạn muộn hơn

• Da và mắt vàng: Dấu hiệu phổ biến của tổn thương gan nghiêm trọng là vàng da và vàng mắt, xuất hiện do bilirubin tăng cao trong máu.
• Phù ở mắt, chân và bụng: Gan nhiễm mỡ do rượu có thể làm cho các phần như mắt, chân, bụng bị phù to. Dấu hiệu này thường xuất hiện ở giai đoạn nghiêm trọng của bệnh.
• Triệu chứng tâm thần: Một số người bệnh có thể trải qua các triệu chứng tâm thần, bao gồm loạn thần và buồn ngủ, khi gan đã bị tổn thương đáng kể.
• Nôn hoặc đi cầu ra máu: Các triệu chứng như nôn hoặc đi cầu ra máu có thể xuất hiện ở giai đoạn nghiêm trọng của gan nhiễm mỡ do rượu.

Khi có biểu hiện vàng da, vàng mắt có thể tình trạng gan đã tiến triển đến giai đoạn nặng

Cách điều trị gan nhiễm mỡ do rượu

Để chữa gan nhiễm mỡ do rượu, có một số cách quan trọng mà người bệnh cần tuân thủ:

1. Bỏ rượu hoàn toàn

Việc quan trọng nhất là người bệnh phải hoàn toàn từ bỏ rượu bia. Sau 4 – 6 tuần ngừng uống rượu, tổn thương gan có thể dừng ở giai đoạn gan nhiễm mỡ (gan thoái hóa mỡ), cấu trúc và chức năng gan có thể hồi phục dần dần. Điều này đòi hỏi sự kiên nhẫn và quyết tâm của người bệnh.

2. Cải thiện dinh dưỡng

Người bệnh cần tăng cường dinh dưỡng và kiểm soát các bệnh lý kèm theo như tiểu đường, béo phì, suy dinh dưỡng,… Có thể bổ sung một số vitamin như vitamin C và E vào khẩu phần ăn uống hàng ngày để hỗ trợ sự phục hồi chức năng gan.

Hạn chế tiêu thụ thực phẩm giàu cholesterol như nội tạng và mỡ động vật. Thay vào đó, tập trung vào việc ăn nhiều rau xanh và hoa quả. Chế độ ăn uống cân đối và giàu chất xơ có thể giúp cải thiện sức khỏe gan.

3. Tập luyện thể dục

Nếu người bệnh bị thừa cân hoặc béo phì, tập luyện thể dục là một hoạt động thiết yếu trong quá trình điều trị. Thể dục thể thao không chỉ giúp giảm cân mà còn cải thiện chức năng gan và tăng sức kháng của cơ thể.

Bỏ rượu hoàn toàn là phương pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa bệnh gan nhiễm mỡ do rượu

Chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ do rượu

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng nhất trong việc quản lý và ngăn ngừa tình trạng gan nhiễm mỡ do rượu. Thực đơn của người bị bệnh cần được thiết lập khoa học để kiểm soát và giảm lượng mỡ tích tụ trong gan.

1. Người bị gan nhiễm mỡ do rượu nên ăn gì?

Người bị gan nhiễm mỡ do uống rượu nên ưu tiên tiêu thụ các loại thực phẩm sau:

1.1. Rau xanh và hoa quả tươi

Rau xanh và hoa quả tươi cung cấp chất xơ giúp kích thích nhu động ruột, ngăn ngừa táo bón và giúp phòng chống bệnh xơ vữa động mạch. Rau quả tươi cũng cung cấp nhiều loại vitamin và khoáng chất quan trọng cho cơ thể như vitamin A và E, có thể ngăn chặn tích tụ mỡ trong gan.

1.2. Đồ uống có lợi cho gan

Người bệnh nên chọn các loại đồ uống có lợi cho gan như trà atiso, trà nụ vối, lá sen. Những loại đồ uống này giúp giảm lượng mỡ trong gan, làm mát cơ thể và ngăn ngừa tích tụ mỡ trong gan.

1.3. Protein và sữa

Các nguồn protein tốt cho việc duy trì cân nặng và giảm cân bao gồm thịt gia cầm, trứng, đậu nành, cá… Các sản phẩm từ sữa như sữa không béo, sữa chua, phô mai cũng nên được bổ sung vào chế độ ăn uống hàng ngày của người bị gan nhiễm mỡ do rượu.

2. Người bị gan nhiễm mỡ do rượu bia không nên ăn gì?

Người bị gan nhiễm mỡ cần tránh tiêu thụ các loại thực phẩm và đồ uống có thể gây tăng cân và làm tăng lượng đường trong máu. Những thực phẩm và thức uống này bao gồm:

• Rượu bia: Rượu bia là nguyên nhân chính dẫn đến căn bệnh này và gián tiếp gây ra nhiều loại bệnh khác. Do đó, việc ngừng uống rượu bia là điều bắt buộc phải làm.
• Thực phẩm nhiều đường: Người bị gan nhiễm mỡ do uống rượu cần tránh xa các loại thực phẩm chứa nhiều đường như kẹo, bánh quy, nước ngọt, nước ép trái cây. Chúng có khả năng làm tăng lượng đường trong máu và gây tích tụ mỡ trong gan.
• Thực phẩm chiên xào, nhiều dầu mỡ: Người bệnh gan nhiễm mỡ cũng nên hạn chế thức ăn chiên xào nhiều dầu mỡ.
• Muối: Ăn quá nhiều muối có thể gây tích tụ nước trong cơ thể.
• Bánh mì trắng, gạo, mì ống: Những thực phẩm này có khả năng làm tăng lượng đường trong máu nhiều hơn so với ngũ cốc nguyên hạt.
• Thịt đỏ nhiều chất béo: Thịt đỏ như thịt bò và thịt nguội cũng cần hạn chế trong chế độ ăn hằng ngày của người bị gan nhiễm mỡ.

Phương pháp phòng ngừa gan nhiễm mỡ do rượu

Để ngăn ngừa và kiểm soát gan nhiễm mỡ do rượu bia, bạn nên lưu ý một số vấn đề như sau:

• Ngừng uống rượu: Điều quan trọng nhất là ngừng uống rượu hoàn toàn. Không uống rượu là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn chặn tổn thương gan. Nếu phải uống rượu bia, cần tuân thủ theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về lượng rượu uống hàng tuần để bảo vệ sức khỏe gan và tổng thể của bạn.
• Khám và xét nghiệm định kỳ: Mọi người nên đi xét nghiệm và siêu âm gan định kỳ để sớm phát hiện tổn thương gan nếu có. Ngoài ra, nên tiêm phòng viêm gan để phòng ngừa và hạn chế diễn tiến của gan nhiễm mỡ.
• Thường xuyên vận động: Tập thể dục mỗi ngày với cường độ và thời gian hợp lý sẽ giúp bạn duy trì cân nặng và thể trạng khỏe mạnh.
• Bổ sung dưỡng chất cho gan: Bạn có thể tìm hiểu và bổ sung các dưỡng chất hỗ trợ và bảo vệ gan, giúp cho gan khỏe mạnh hơn, tăng khả năng phòng tránh các bệnh lý liên quan đến gan.

Để bổ sung dưỡng chất cho gan và hỗ trợ quá trình kiểm soát, cải thiện bệnh gan nhiễm mỡ do rượu, người bệnh có thể kết hợp sử dụng sản phẩm có chứa tinh chất Wasabia và S. Marianum như Hewel. Các nghiên cứu tại Đức và Nhật Bản đã chứng minh các tinh chất này có khả năng hỗ trợ gan bằng cách kiểm soát hoạt động của tế bào Kupffer trong gan, giúp giảm phóng thích các chất gây viêm như TNF-α, TGF-β, Interleukin… Điều này có thể giúp ngăn chặn quá trình mỡ hóa tế bào gan, cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ và ngăn ngừa sự tiến triển sang viêm gan, xơ gan và ung thư gan.

Hewel hỗ trợ cải thiện chức năng gan nhờ kết hợp các tinh chất S. Marianum và Wasabia Japonica

Bên cạnh đó, tinh chất Wasabia còn có khả năng gia tăng quá trình giải độc và bảo vệ gan. Hoạt chất Isothiocyanates (ITCs) có trong Wasabia kích thích yếu tố Nrf2, thúc đẩy giai đoạn II của quá trình giải độc, đồng thời kiểm soát hoạt động của tế bào Kupffer, giúp cải thiện khả năng gan loại bỏ các độc tố, tái tạo tế bào gan bị hư hại và bảo vệ gan khỏi tổn thương.

Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu là một vấn đề nghiêm trọng đối với sức khỏe. Hiểu về nguyên nhân và cơ chế gây bệnh có thể giúp ngăn ngừa và điều trị kịp thời. Điều quan trọng là hạn chế tiêu thụ rượu và duy trì một lối sống lành mạnh để bảo vệ sức khỏe của gan và cả cơ thể.