Nước thanh nhiệt có thật sự… mát gan?

Nhiều cách làm mát gan theo quan niệm và thói quen xưa cũ thậm chí còn làm gan bị “nóng” lên do phải làm việc quá tải.

Thanh nhiệt là mát gan?

Cúc hoa, Atiso, nhân trần, đậu xanh, đậu đen, mã đề, râu bắp, cỏ tranh, bồ công anh, rau má, mía lau…là những loại nguyên liệu thường dùng để chế biến các loại nước mát được nhiều người dùng khi bị nóng, nổi mụn, mẩn ngứa, lở miệng, khô họng miệng. Đây cũng là những triệu chứng mà dân gian vẫn hay gọi là nóng trong, nóng gan.

Tuy nhiên, theo quan điểm của y học hiện đại, những triệu chứng như trên là dấu hiệu cho thấy khả năng khử độc của gan đang có vấn đề chứ không phải gan đang bị nhiệt nóng như cách hiểu thông thường. Do đó, việc uống các loại nước mát, nước thanh nhiệt nhằm “giải nhiệt” cho gan là quan niệm xưa cũ.

Xét về thành phần, các loại thảo dược trên thường chứa các vitamin và khoáng chất giúp tăng sức đề kháng, cung cấp nước, vi chất cho cơ thể trong mùa nắng nóng ra mồ hôi nhiều và đặc biệt là có tác dụng lợi tiểu.

Ngoài công dụng giải khát, lợi tiểu, hiện chưa có nghiên cứu nào cho thấy các loại nước thanh nhiệt đem lại lợi ích rõ ràng cho gan, không thể giúp gan tăng cường khả năng khử độc hay bảo vệ gan trước các độc tố, càng không thể hỗ trợ ngăn ngừa các bệnh lý ở gan.

Thói quen dùng nước thanh nhiệt giải độc cho gan liệu có tốt?

Nhiều người cứ nghĩ nước thảo mộc là vô hại nên sử dụng tùy tiện. Tuy nhiên, nếu lạm dụng các loại nước này thì cũng có khả năng nguy hại đến cơ thể. Do tác dụng lợi tiểu có thể làm giảm tác dụng của thuốc hỗ trợ cải thiện và có thể làm mất cân bằng điện giải, tăng đào thải, kém hấp thu một số vi chất cần thiết cho cơ thể như canxi, kali…

Thảo mộc đóng chai, không rõ nguồn gốc gây hại gan

Nhìn chung, các loại thảo dược dùng để chế biến thành các loại nước thanh nhiệt tuy không có lợi ích rõ ràng nào đối với gan mật nhưng cũng là loại nước mát bổ sung nhiều vi chất, giúp cảm thấy khỏe khoắn.

Thế nhưng, điều đáng nói là hầu hết các loại trà thảo mộc đóng chai, nước sâm bán trên đường phố tiện lợi, được nhiều người ưa dùng như hiện nay thường chứa nhiều hóa chất như chất tạo mùi, phẩm màu, chất bảo quản, chất tạo ngọt.

Đường trong các loại nước trên thường là đường fructose (HFCS), đây là loại đường máu đưa trực tiếp đến gan. Và gan là cơ quan duy nhất có thể chuyển hóa fructose thông qua cơ chế chuyển fructose thành glycogen và lưu trữ trong gan cho đến khi cơ thể cần.

Nếu dùng quá nhiều các loại chất tạo ngọt, gan sẽ phải hoạt động liên tục dẫn đến quá tải. Khi quá nhiều năng lượng dư thừa, gan sẽ chuyển đổi fructose thành chất béo. Lượng chất béo tích tụ nhiều trong gan sẽ gây nên bệnh gan nhiễm mỡ.

Gan phải làm việc “quá tải” khi phải tiến hành khử độc các chất tạo mùi, phẩm màu có trong các chai nước thanh nhiệt.

Các loại chất tạo mùi, phẩm màu công nghiệp, chất bảo quan…khi vào cơ thể cũng là hóa chất cực độc cho gan, khiến gan phải tích cực khử độc. Như vậy, nhìn chung các loại thuốc thanh nhiệt, nhất là các loại nước thảo mộc đóng chai, nước sâm đường phố không giúp hạ nhiệt cho gan mà còn làm gan “nóng” lên do phải làm việc quá tải để thải độc.

Nên chủ động chống độc cho gan thay vì mát gan

Trong cơ thể, gan là cơ quan thực hiện vai trò khử độc trong cơ thể. Mọi yếu tố độc hại như rượu bia, ô nhiễm, thuốc, hóa chất trong thực phẩm…đều đi qua gan. Gan sẽ làm nhiệm vụ biến các chất độc thành chất không độc hoặc ít độc hơn, dễ tan trong nước rồi thải ra ngoài qua phân và nước tiểu. Vì thế, uống đủ nước hoặc uống các loại nước có tác dụng lợi tiểu cũng phần nào giúp độc tố thải ra dễ dàng hơn. Tuy nhiên, việc khử độc vẫn thuộc về gan.

Vì vậy, thay vì đợi độc tố tích tụ trong cơ thể rồi tìm cách thải độc bằng các loại nước thanh nhiệt, mát gan theo quan niệm xưa, chủ độc chống độc bằng cách hạn chế tiếp xúc với các yếu tố độc hại và bổ sung các hoạt chất có tác dụng tăng cường khả năng khử độc của gan đã được kiểm chứng mới là quan niệm mới giúp bảo vệ gan từ gốc.

Bằng nhiều công trình nghiên cứu chuyên sâu ở cấp độ sinh học phân tử, các nhà khoa học thế giới đã phát hiện ra rằng, khi tế bào Kupffer (nằm ở xoang gan có nhiệu vụ “tiêu hóa” các yếu tố gây hại cho gan như vi khuẩn, virus…) bị kích thích quá mức sẽ phóng thích ra các chất gây viêm làm gan tổn thương, hư hại, gây chết tế bào gan nhiều hơn, khiến gan nhanh chóng suy yếu từ đó gây ra các bệnh lý gan nguy hiểm như gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan hay thậm chí ung thư gan.

Việc tìm ra vai trò của tế bào Kupffer khi bị kích hoạt quá mức trong cơ chế bệnh sinh của các bệnh lý gan đã mở ra hướng nghiên cứu mới về cách phòng và hỗ trợ điều trị các bệnh lý gan. Trong đó, đáng chú ý là các nghiên cứu tại Nhật Bản và Đức về dược thảo Wasabia và S. Marianum (có trong HEWEL) Các nghiên cứu thực nghiệm cũng cho thấy dược thảo Wasabia và S. Marianum giúp kiểm soát hoạt động tế bào Kupffer, giảm các chất gây viêm TNF-α, TGF-β và Interleukin, nhờ đó cải thiện đáng kể tình trạng viêm và tổn thương gan, hạn chế sự hình thành các mô sợi gây xơ hóa.

Đồng thời, Wasabia và S. Marianum còn làm tăng Nrf2 – yếu tố bảo vệ cơ thể, thúc đẩy quá trình khử độc trong gan, bảo vệ gan và tái tạo các tế bào gan bị hư hỏng… Những tác dụng này đã đưa đến một trong những giải pháp nhắm trúng đích trong việc phòng, trị các bệnh lý gan, hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường chuyển hóa các dưỡng chất thiết yếu của cơ thể, giúp lợi mật, giảm mẩn ngứa, mụn nhọt…

Để hiểu hơn về 2 tinh chất Wasabia và S. Marianum TTND Lê Văn Điềm – Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cho biết: Wasabia là loại dược liệu quý đã có từ rất lâu, được người Nhật sử dụng trong y học, ẩm thực dành riêng cho giới quý tộc và hoàng gia. Trong Wasabia có chứa 3 hợp chất độc đáo gọi chung là Isothiocyanates mà không thể tìm thấy ở bất kỳ loài thực vật nào khác. Chúng có tác dụng chống độc, kiểm soát hoạt động của tế bào Kupffer ở gan và có khả năng kháng ung thư gan.

S. Marianum là loại dược liệu thiên nhiên có khả năng bảo vệ gan và được người La Mã áp dụng từ hơn 2000 năm trước. Nhờ sự phát triển của y học hiện đại, các chuyên gia đã phát hiện những tác dụng quan trọng của S. Marianum đó là khả năng kiểm soát tế bào Kupffer ở xoang gan. Nhờ vậy, giúp làm chậm quá trình xơ hóa, kích thích hình thành tế bào gan mới, phục hồi và thay tế bào gan bị hủy hoại.