Men gan cao – Những điều có thể bạn chưa biết

Các loại men gan quan trọng trong cơ thể

Men gan bình thường là các enzym nằm trong tế bào gan

Ở trạng thái bình thường, men gan là các enzym nằm trong tế bào gan và một ít nhỏ trong tế bào cơ. Những enzym này có vai trò xúc tác các phản ứng sinh hóa trong cơ thể. Chúng là một phần của quá trình trao đổi chất ở gan, có trách nhiệm chuyển hóa các axit amin từ phân tử này sang phân tử khác. Nhưng khi có bất kỳ tổn thương nào xảy ra ở gan, những enzym này bị phóng thích vào máu, gây nên tình trạng men gan cao. Các men gan có vai trò quan trọng bao gồm:

Alanine aminotransferase (ALT):

ALT được tìm thấy phần lớn ở trong tế bào gan, men gan này được giải phóng vào máu khi có các tổn thương gan xảy ra hoặc do các tế bào chết đi. Vì vậy khi thực hiện xét nghiệm xác định chỉ số men gan bình thường, men gan cao hay men gan thấp, chỉ số ALT sẽ cho kết quả cụ thể về tình trạng gan.

Aspartate aminotransferase (AST):

Ngoài là enzym được tìm thấy trong gan, AST còn có thể tồn tại ở các mô khác như tim, thận, cơ bắp,… với một số lượng nhỏ. Khi men AST tăng ngoài việc biểu thị men gan cao nó còn có thể cảnh báo một số vấn đề liên quan đến các vị trí khác như tim hay thận. Do đó để xác định men gan cao ngoài xét nghiệm chỉ số AST, bác sĩ còn phải kết hợp với các chỉ số khác.

Gamma-glutamyl transpeptidase (GGT):

Là loại enzym có trong gan, túi mật, tuyến thận, lá lách,… GGT có vai trò vận chuyển các phân tử, chuyển hóa thuốc và chất độc hại. Giống với các men gan khác GGT sẽ tăng theo mức độ tổn thương gan. Các bác sĩ thường xét nghiệm chỉ số GGT cùng với các chỉ số men gan khác để xác định tình trạng của gan nhất là ở người lạm dụng thuốc và nghiện bia rượu.

Chỉ số men gan bình thường và bất thường

Chỉ số men gan bình thường hay bất thường được phát hiện qua xét nghiệm máu. Xét nghiệm sẽ cho thấy được các bất thường như viêm, tổn thương xảy ra với gan. Men gan bình thường hay không sẽ được phát hiện qua các chỉ số ALT, AST, GGT, đây là những chỉ số thường xuyên được dùng trong xét nghiệm máu liên quan đến gan. Theo đó:

• Chỉ số men gan bình thường của ALT dao động trong khoảng dưới 40 UI/L ở nam giới và dưới 37 UI/L ở nữ giới.
• Chỉ số AST cũng gần tương đương với chỉ số ALT, khi xét nghiệm thấy AST nằm trong phạm vi dưới 40 UI/L ở nam và dưới 32 UI/L ở nữ là men gan bình thường
• Chỉ số men gan GGT bình thường ở nam giới là 11 – 50 UI/L còn ở nữ giới là 7 – 32 UI/L.

Nồng độ men gan cao là lời cảnh báo về việc gan đang gặp phải một tổn thương nào đó, dù nó không cho biết chính xác nguyên nhân của tình trạng trên. Song chỉ số từng loại men gan cũng phản ánh phần nào vấn đề mà người bệnh gặp phải. Ví dụ như:

• Chỉ số ALT có thể bị gây ra do: Viêm gan mạn tính, xơ gan, tắc nghẽn ống mật ung thư gan…
• Chỉ số AST gan có thể do viêm gan siêu vi cấp, tắc nghẽn lưu lượng máu đến gan, gan nhiễm độc, bệnh tim mạch, chấn thương cơ, viêm tụy…
• Chỉ số GGT cao là dấu hiệu của tổn thương gan do bia rượu, nhiễm độc gan, lạm dụng thuốc,…

Thông thường nếu xét nghiệm cho kết quả men gan cao, bệnh nhân sẽ được yêu cầu thực hiện các xét nghiệm khác để tìm ra vấn đề cụ thể.

Cách kiểm soát men gan

TTND Lê Văn Điềm cho biết:Tăng men gan là dấu hiệu cảnh báo các tế bào gan đang viêm hoặc hoại tử và nếu không kiểm soát tốt sẽ tiến triển thành viêm gan, xơ gan, thậm chí ung thư gan. Người bị men gan cao có thể gặp một vài dấu hiệu như: đau hạ sườn phải, sẩn ngứa, rối loại tiêu hóa, chán ăn… nhưng các biểu hiện thường không rõ ràng, rất dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác

Khi bị tăng men gan, nhiều trường hợp vì lo lắng đã tự ý dùng các sản phẩm mát gan, thanh lọc hạ men gan chưa được kiểm chứng khoa học, làm lu mờ triệu chứng bệnh và khiến bệnh âm thầm tăng nặng. Hiện nay, có hơn 900 sản phẩm thuốc, độc chất đã được ghi nhận gây tổn thương gan.

Mặc dù cơ chế bệnh sinh của tăng men gan khiến tế bào gan bị hủy hoại nhiều là vô cùng phức tạp nhưng vẫn có một mắt xích quan trọng là sự hoạt động quá mức của tế bào Kupffer. Khi tế bào Kupffer bị kích hoạt và chúng sẽ sản sinh ra nhiều chất gây viêm, khiến tế bào gan chết nhiều và nhanh hơn. Tế bào gan chết càng nhiều thì men gan càng tăng. Vì vậy, kiểm soát tốt tế bào này sẽ giữ cho tình trạng men gan luôn ở mức ổn định, từ đó phòng ngừa được nhiều bệnh lý gan ngay từ gốc.

Chế độ dinh dưỡng duy trì chỉ số men gan bình thường

Đối với trường hợp men gan tăng nhẹ, người bệnh có thể cải thiện bằng cách thay đổi lối sống và thói quen sinh hoạt, cũng như dựa vào nguồn thực phẩm, chế độ dinh dưỡng để giúp men gan thấp xuống.

Nghiên cứu được đăng tải trên Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, một số loại thực phẩm, thức uống có thể cải thiện phần nào tình trạng men gan cao, trả lại chỉ số men gan bình thường. Theo đó các nghiên cứu tại Hàn Quốc, Nhật Bản và Italia, cho thấy việc dung nạp cà phê vào cơ thể có liên quan đến việc làm giảm nồng độ AST, ALT, GGT và ALP.

Cà phê, thực phẩm giàu folate (acid folic/vitamin B9) có tác dụng duy trì chỉ số men gan bình thường

Cùng với cà phê, các loại thực phẩm giàu folate (vitamin B9) cũng được cho là có tác dụng giúp men gan thấp xuống. Một nghiên cứu về ảnh hưởng của acid folic đến nồng độ ALT ở bệnh nhân tăng huyết áp, được công bố trên Tạp chí Dinh dưỡng lâm sàng châu u cho thấy, việc bổ sung các thực phẩm có chứa acid folic thực sự có khả năng làm giảm nồng độ ALT huyết thanh ở người trưởng thành. Một số loại thực phẩm chứa nhiều folate có thể kể đến như: Trái cây có múi, cây họ đậu, rau mầm, rau xanh, măng tây, ngũ cốc, bơ, chuối,…

Giảm tổn thương, chống độc, giải độc bảo vệ gan từ bên trong

Giảm tổn thương cho gan cũng là một biện pháp giúp duy trì chỉ số men gan bình thường. Khi tế bào gan bị tổn thương, viêm, men gan sẽ được giải phóng và xâm nhập vào máu khi nồng độ men gan trong máu tăng lên. Do đó, để hạn chế men gan tăng cách hiệu quả nhất chính là phòng ngừa tổn thương gan ngay từ ban đầu. Để làm được điều này trước tiên cần tránh xa các tác nhân gây cho gan như: Bia rượu, đồ uống có cồn, hóa chất, các loại thức ăn chứa nhiều chất béo dầu mỡ, nhiều muối, nước ngọt có gas và chất làm ngọt nhân tạo.

Kiêng cữ bia rượu và bổ sung các dưỡng chất thiết yếu từ thiên nhiên là cách giúp hạn chế tổn thương, hạ men gan, bảo vệ gan khỏe mạnh

Song song đó, cần tăng sức đề kháng và giảm tổn thương cho gan bằng các tinh chất thiên nhiên như Wasabia, S.Marianum. Các nghiên cứu được công bố bởi Đại học Pavia – Italia và Tạp chí Tế bào học lâm sàng cho thấy S. Marianum giúp cải thiện tình trạng viêm tổn thương gan, xơ gan giảm nồng độ men gan và bilirubin trong máu hiệu quả.

Đồng thời, các nghiên cứu của Đại học Tsukuba và Tạp chí Journal of Biological Chemistry về công dụng của Wasabia cho thấy tinh chất này có khả năng chống độc cho gan vượt trội, giúp kiểm soát hiệu quả tế bào Kupffer và bảo vệ gan từ gốc. Sự kết hợp của hai tinh chất trên là giải pháp toàn diện chống độc cho gan từ bên ngoài và bảo vệ, giải độc gan từ bên trong, ngăn ngừa, cải thiện men gan tăng cũng như đề phòng các bệnh lý nguy hiểm khác về gan.

Bằng nghiên cứu sinh học phân tử chứng min được S. Marianum kết hợp cùng Wasabia Japonica giúp hỗ trợ kiểm soát hoạt động tế bào Kupffer, làm hạn chế hình thành các chất gây viêm như Leukotriene, Interleukin, TNF-α, TGF-β… Do đó bộ đôi tinh chất này giúp cải thiện tình trạng tổn thương tế bào gan, tăng cường giải độc gan, hạ men gan, giảm viêm gan, gan nhiễm mỡ và phòng ngừa xơ hóa hiệu quả.