Gan nhiễm mỡ không do rượu: Nguyên nhân, triệu chứng và cách đề phòng

Gan nhiễm mỡ không do rượu là bệnh mãn tính, ảnh hưởng đến những người ít hoặc không sử dụng rượu bia. Vậy nguyên nhân thực tế là do đâu? Triệu chứng và biến chứng của bệnh này là gì?

Gan nhiễm mỡ không do rượu là gì?

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease – NAFLD) là thuật ngữ y khoa chỉ tình trạng tích tụ chất béo (mỡ) trong các tế bào gan diễn ra ở những người không hoặc chỉ sử dụng rượu một lượng nhỏ. Tiêu chuẩn xác định bệnh này dựa trên việc lượng mỡ tại gan vượt quá 5 – 10% tổng trọng lượng của toàn bộ gan.

Hiện nay, gan nhiễm mỡ không do rượu đã trở thành một vấn đề sức khỏe toàn cầu, vì tỷ lệ người béo phì ngày càng cao. Thêm một vấn đề đáng lưu ý, sự tăng lượng mỡ trong gan không chỉ liên quan đến việc tăng nguy cơ phát triển các bệnh về gan, mà còn gây ra các vấn đề sức khỏe khác nghiêm trọng như tiểu đường, bệnh tim, huyết áp cao và các bệnh về thận.

Triệu chứng gan nhiễm mỡ không do rượu

Gan nhiễm mỡ không do rượu thường không có triệu chứng cụ thể trong giai đoạn đầu. Vì thế, đa số người bệnh không biết mình bị NAFLD cho đến khi kiểm tra sức khỏe định kỳ hoặc xét nghiệm kiểm tra một bệnh lý khác.

Khi NAFLD tiến triển đến giai đoạn viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH) hoặc xơ gan, một số triệu chứng sau có thể xuất hiện:

• • Đau ở vùng bụng trên bên phải
  • Sưng phù ở cẳng chân, bàn chân và mắt cá chân
  • Da xuất hiện các nốt đỏ giãn mạch, còn gọi là nốt sao mạch
  • Bụng trướng do tích tụ dịch
  • Da và niêm mạc mắt chuyển vàng
  • Lòng bàn tay có màu đỏ rực (bàn tay son)
  • Có biểu hiện lú lẫn, giảm trí nhớ và tính tình thay đổi
  • Cảm giác suy nhược và mệt mỏi
  • Đột ngột giảm cân

Nhận biết và hiểu rõ những triệu chứng này là rất quan trọng để có thể phát hiện và điều trị bệnh kịp thời

Nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ không do rượu

Có nhiều nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ không do rượu. Dưới đây là một số nguyên nhân tiêu biểu:

• • Thừa cân và béo phì, đặc biệt những ai gặp tình trạng béo bụng. Suy dinh dưỡng
  • Rối loạn chuyển hóa do di truyền và mỡ trong máu cao
  • Đái tháo đường hoặc tiền đái tháo đường type 2
  • Các hội chứng y tế khác như hội chứng cushing, suy tuyến yên, suy tuyến giáp, hội chứng buồng trứng đa nang ở phụ nữ và chứng ngưng thở khi ngủ.
  • Tăng đề kháng insulin làm tăng mức triglyceride trong máu
  • Tăng quá trình oxy hóa trong tế bào gan
  • Chế độ ăn uống không lành mạnh và ít vận động
  • Tác dụng phụ của một số loại thuốc

Ai có nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu

Do triệu chứng của bệnh không thể hiện quá rõ ràng trong giai đoạn đầu nên việc kiểm tra, tầm soát gan nhiễm mỡ luôn được khuyến cáo, nhất là nhóm người có nguy cơ cao sau đây.

1. Người béo phì

So với những người có chỉ số cân nặng bình thường, người béo phì có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ không do rượu cao hơn. Đồng thời, khi bị bệnh, quá trình tiến triển của gan nhiễm mỡ cũng khó khăn và nguy hiểm hơn.

2. Người mắc đái tháo đường type 2

Các chuyên gia khuyến nghị, người mắc bệnh bệnh đái tháo đường type 2 cần kiểm tra gan nhiễm mỡ định kỳ thông qua các xét nghiệm máu và kiểm tra men gan, vì có tỷ lệ cao mắc phải gan nhiễm.

3. Người bị rối loạn mỡ máu và hội chứng chuyển hóa

Hai tình trạng này cũng có liên quan đến việc phát triển NAFLD. Vì vậy, việc sàng lọc bệnh cũng rất cần thiết cho nhóm người này.

4. Người bị tăng men gan kéo dài

Một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng tăng men gan là gan nhiễm mỡ không do rượu. Những người có chỉ số men gan tăng cao trong một thời gian dài nên được khuyến nghị đi kiểm tra tầm soát bệnh lý này.

Ngoài ra, nhiều nghiên cứu khoa học đã cung cấp bằng chứng cho thấy, tỷ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và mức độ tiến triển của bệnh có xu hướng tăng lên theo độ tuổi. Điều này có thể liên quan đến việc cơ thể chúng ta ngày càng kém hiệu quả trong việc xử lý mỡ dư thừa.

Đáng chú ý hơn, nghiên cứu cũng cho thấy, nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ở nam giới cao gấp đôi so với nữ giới, do sự khác biệt về gen và quy trình chuyển hóa mỡ.

Người béo bụng có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ cao

Phân loại gan nhiễm mỡ không do rượu

Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) và viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (Non Alcoholic Steatohepatitis – NASH) đều là hai bệnh lý về gan nhiễm mỡ. Tuy nhiên, hai căn bệnh này có đôi chút khác biệt:

Phương pháp chẩn đoán gan nhiễm mỡ không do rượu

Để xác định và phân loại mức độ của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, các bác sĩ sẽ thực hiện nhiều loại xét nghiệm khác nhau:

• • Xét nghiệm máu: Phương pháp này giúp đánh giá mức độ tổn thương tế bào gan cũng như các yếu tố nguy cơ khác như rối loạn lipid máu, đái tháo đường, suy giáp, suy tuyến yên và suy sinh dục,…

• • Siêu âm bụng tổng quát: Siêu âm giúp đánh giá mức độ tích tụ mỡ trong gan và phân loại mức độ nhiễm mỡ.

• • Các xét nghiệm cận lâm sàng không xâm lấn: Kết quả xét nghiệm sẽ cho thấy mức độ xơ hóa gan, hoặc siêu âm để đo độ đàn hồi mô gan.

• • Sinh thiết gan: Đây là phương pháp tiêu chuẩn giúp xác định các giai đoạn của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu cũng như đánh giá mức độ xơ hóa gan. Tuy nhiên, xét nghiệm này chỉ được thực hiện khi có dấu hiệu về bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu tiến triển thành xơ gan hoặc khi cần loại trừ các bệnh gan mạn tính khác.

Biến chứng của gan nhiễm mỡ không do rượu

NAFLD sẽ trở nên nghiêm trọng hơn khi chuyển thành viêm gan mạn tính. Viêm gan kéo dài sẽ tạo ra các vết sẹo xung quanh gan và các mạch máu lân cận, dẫn đến tình trạng xơ gan, nhưng gan vẫn có thể hoạt động bình thường. Biến chứng nghiêm trọng nhất của gan nhiễm mỡ không do rượu là suy gan và ung thư gan. Ở giai đoạn này, gan không thể hoạt động như bình thường.

Quá trình xơ gan tiến triển thường mất rất nhiều năm. Vì vậy, trước khi bệnh chuyển biến nghiêm trọng hơn, người bệnh nên chủ động thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt để cải thiện chức năng gan.

Hãy chủ động thay đổi trước khi gan nhiễm mỡ không do rượu biến chứng nghiêm trọng hơn

Điều trị gan nhiễm mỡ không do rượu như thế nào?

Việc điều trị gan nhiễm mỡ không do rượu chủ yếu tập trung vào việc thay đổi lối sống để kiểm soát các nguyên nhân gây bệnh. Dưới đây là một số phương pháp điều trị thông thường:(1)

• • Thay đổi lối sống và thói quen ăn uống: Đây là phương pháp hỗ trợ nhưng đóng vai trò quan trọng nhất. Bạn cần duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, giảm cân (đối với người béo phì), hạn chế tiêu thụ đường và chất béo, tăng cường vận động. Tốt nhất, bạn nên thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn uống phù hợp.

• • Dùng thuốc: Hiện nay, vẫn có thuốc đặc trị bệnh gan nhiễm mỡ, nhưng một số loại thuốc có thể được sử dụng để kiểm soát hoặc giảm các nguy cơ liên quan. Việc điều trị tiểu đường, cao huyết áp, hoặc tăng mỡ máu cũng có thể giúp cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ.

• • Chủng ngừa viêm gan: Đối với những người bị gan nhiễm mỡ, việc tiêm vacxin viêm gan A và B có thể giúp bảo vệ gan khỏi các tổn thương thêm.

• • Can thiệp phẫu thuật: Trong các trường hợp nặng hoặc không cải thiện sau khi thay đổi lối sống, việc giảm cân nhanh bằng phẫu thuật có thể cần thiết. Tuy nhiên, đây không phải là lựa chọn đầu tiên và chỉ được xem xét sau khi các biện pháp khác không mang lại hiệu quả.

Luôn nhớ rằng mỗi trường hợp gan nhiễm mỡ không do rượu sẽ khác nhau. Do đó, việc tìm ra phương pháp điều trị hiệu quả nhất cần được thực hiện dựa trên tình trạng cụ thể của mỗi người.

Dinh dưỡng cho người bị gan nhiễm mỡ không do rượu

Chế độ dinh dưỡng khoa học, bao gồm rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt và chất béo lành mạnh, có khả năng giúp giảm nguy cơ gan nhiễm mỡ không do rượu:(2)

• • Rau xanh: Rau xanh chứa nhiều vitamin và chất chống oxy hóa, giúp làm sạch gan và giảm nguy cơ tổn thương tế bào gan.

• • Trái cây tươi: Các loại trái cây như cam, quýt, dưa hấu,… chứa nhiều chất chống oxy hóa, có thể giúp làm giảm tình trạng viêm gan. Trái cây cũng cung cấp nhiều vitamin C, một dạng chất chống oxy hóa mạnh, giúp gan hoạt động tốt hơn.

• • Ngũ cốc nguyên hạt: Các loại ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, gạo lức, kiều mạch, quinoa,… cung cấp nhiều chất xơ và protein, giúp hỗ trợ chức năng gan. Chất xơ trong ngũ cốc có thể giúp loại bỏ chất cặn bã từ cơ thể và giảm nguy cơ viêm gan nhiễm mỡ.

• • Chất béo tốt: Các loại chất béo lành mạnh từ cá hồi, hạt chia, hạnh nhân,… cung cấp axit béo omega-3, một dạng chất béo quan trọng giúp giảm viêm và hỗ trợ sức khỏe gan.

• • Protein tốt: Protein từ cá hồi, trứng, và đậu nành, cung cấp năng lượng cho gan, giúp gan hoạt động hiệu quả hơn. Protein cũng giúp tái tạo tế bào gan, làm giảm nguy cơ viêm gan.

Chế độ ăn lành mạnh giúp bạn cải thiện chức năng gan hiệu quả

Phòng ngừa gan nhiễm mỡ không do rượu

Để giảm nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu bạn cần chủ động phòng ngừa bằng cách:

• • Chọn một chế độ ăn uống lành mạnh: Chọn một chế độ ăn lành mạnh giàu thực vật, trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và chất béo lành mạnh.

• • Duy trì cân nặng hợp lý: Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, hãy giảm lượng calo nạp vào mỗi ngày và tập thể dục nhiều hơn. Nếu bạn đang có cân nặng hợp lý, hãy cố gắng duy trì bằng cách chọn chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục.

• • Tập thể dục đều đặn: Tạo thói quen, luyện tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày. Nếu chưa quen với các bài tập nặng hãy bắt đầu bằng các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, chạy bộ 30 phút, sau đó từ từ nâng cao mức độ luyện tập.

Ngoài ra, để bảo vệ và tăng cường chức năng gan bạn có thể bổ sung các tinh chất thiên nhiên có khả năng hỗ trợ chức năng gan chống độc và bảo vệ gan. Theo các nhà khoa học hàng đầu của Mỹ, tế bào Kupffer – những tế bào miễn dịch nằm trong các xoang gan, bị kích thích quá mức từ nhiều yếu tố có hại như thực phẩm bẩn, rượu bia, thuốc, vi khuẩn, virus,… là nguyên nhân chính gây ra gan nhiễm mỡ và các bệnh về gan khác. Khi được kích hoạt, tế bào Kupffer sẽ tiết ra các chất gây viêm như Leukotriene, Interleukin, TNF-α, TGF-β…, gây tổn hại cho tế bào gan và dẫn đến việc gan bị phá hủy, mắc phải các bệnh lý khác nhau. Do đó, kiểm soát hoạt động của tế bào Kupffer là một trong những mục tiêu quan trọng nhất để bảo vệ gan.

Hewel với thành phần được chiết xuất từ thiên nhiên

Viên uống Hewel của Mỹ, với bộ đôi tinh chất thiên nhiên quý S. Marianum và Wasabia Japonica, được coi là một phương pháp bảo vệ gan an toàn và hiệu quả. Nhờ khả năng tác động vào cơ chế sinh bệnh, hỗ trợ kiểm soát tế bào Kupffer, làm giảm các chất gây viêm, giúp cải thiện tình trạng tổn thương tế bào gan, tăng cường khả năng giải độc, hạ men gan, giảm viêm gan, gan nhiễm mỡ và phòng ngừa xơ hóa gan một cách vượt trội.

Khi nào thì gặp bác sĩ?

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu là bệnh mãn tính, xuất phát từ việc tích tụ mỡ trong gan ở những người không uống rượu hoặc chỉ uống rất ít. Đặc biệt, gan nhiễm mỡ không do rượu có thể tiến triển thành xơ gan, thậm chí ung thư gan nếu để kéo dài, không có biện pháp can thiệp hợp lý.

Vì thế, không nên chủ quan với tình trạng sức khỏe của bản thân. Khi phát hiện các dấu hiệu nghi ngờ, bạn nên đến ngay các cơ sở y tế chuyên khoa để thăm khám, xét nghiệm chẩn đoán bệnh và có phương án điều trị kịp thời. Đồng thời, việc thực hiện một chế độ ăn uống, nghỉ ngơi lành mạnh, hợp lý và khoa học cũng là cần thiết.

Gan nhiễm mỡ không do rượu không chỉ là một vấn đề về sức khỏe cụ thể, mà còn là một dấu hiệu cảnh báo cho nhiều vấn đề sức khỏe khác như béo phì, tiểu đường và bệnh tim. Thay đổi lối sống, chế độ ăn và tập luyện không chỉ giúp phòng ngừa và điều trị gan nhiễm mỡ, mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể.